Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

POSTANOWIENIE

Sąd Okręgowy w Płocku, IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym

Przewodnicząca: SSO Małgorzata Michalska

Sędziowie: SO Małgorzata Szeromska

SO Renata Wanecka (spr.)

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie 19 kwietnia 2018r.

sprawy z wniosku M. C.

z udziałem Gminy R., Skarbu Państwa – Starosty (...), S. P. (1) i M. S.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Sierpcu z 7 listopada 2017r.,

sygn. akt I Ns 391/16

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od M. C. na rzecz Gminy R. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

Sygn. akt IV Ca 119/18

UZASADNIENIE

21 lipca 2016 M. C. złożyła w Sądzie Rejonowym w Sierpcu wniosek o stwierdzenie, że z dniem 19 października 2002 roku nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w miejscowości Ł. gmina R., oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków jako działka nr (...).

W odpowiedzi na wniosek Gmina R. wniosła o jego oddalenie, podnosząc, że wnioskodawczyni nie spełnia przesłanki samoistnego posiadania nieruchomości przez wymagany ustawą okres czasu.

Skarb Państwa – Starosta (...) w S. przyłączył się do wniosku o zasiedzenie, ale tylko co do części działki nr (...), tj. w obrębie istniejącego ogrodzenia.

Wnioskodawczyni zmieniła więc swoje stanowisko i wniosła o stwierdzenie zasiedzenia w zakresie obejmującym część działki nr (...).

S. P. (1) i M. S. nie uznali wniosku, domagali się jego oddalenia.

Sąd Rejonowy ustalił:

Nieruchomość położna w Ł., gmina R., oznaczona w ewidencji gruntów i budynków, jako działka nr (...), stanowi własność Skarbu Państwa; powstała ona w wyniku podziału działki nr (...) o powierzchni 43,15 ha. W ewidencji gruntów, jako władająca nieruchomością wpisana jest Gmina R. i użytkowana jest jako droga, która prowadzi wzdłuż działek nr (...), które stanowiły własność Skarbu Państwa, a następnie Gminy R.. Działka nr (...) zabudowana jest zespołem dworsko – parkowym, pozostałe są niezabudowane.

Zarówno działki stanowiące obecnie własność wnioskodawczyni, jak i działka nr (...), położone są w granicach zabytkowego założenia wpisanego do rejestru zabytków, jako dwór drewniany wraz z parkiem krajobrazowym i sadem owocowym. Do 1999 roku w budynku dworu mieściła się publiczna szkoła, a następnie do 2002 roku, biblioteka gminna. Znajdowały się tam również mieszkania komunalne. W tamtym okresie działka nr (...) użytkowana była przez wszystkich mieszkańców miejscowości Ł., był to bowiem jedyny dojazd do budynku szkoły.

W 2004 roku działki nr (...) nabyli na wyłączną własność R. i M. małżonkowie K.. Po zakupie nieruchomości przeprowadzili oni częściowy remont dworu. Ogrodzili też posesję, stawiając bramę na działce nr (...) od strony działki nr (...), stanowiącej obecnie własność S. P. (1), co uniemożliwia korzystanie z części działki nr (...) innym mieszkańcom. Od strony działki nr (...) działkę nr (...) oddziela furtka, zaś istniejące kiedyś przejście zostało porośnięte roślinnością.

16 października 2012 roku R. i M. K. sprzedali nieruchomość M. C.. Na zlecenie wnioskodawczyni, po wykonaniu dalszych prac remontowych w dworze, wykonana została dokumentacja prac rewitalizacyjnych parku przy dworze, w skład którego wchodzi także działka nr (...). Prace w tym zakresie nie zostały wykonane, z uwagi na ujawniony w trakcie tych działań, brak tytułu własności wnioskodawczyni do działki nr (...).

Właścicielem działki nr (...) jest S. P. (2), który w 2013 roku na działce nr (...), na wysokości nieruchomości stanowiącej jego własność, zbudował ogrodzenie, uniemożliwiając w ten sposób wnioskodawczyni dojazd do jej nieruchomości od strony drogi publicznej.

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia własności rzeczy przez osobę nie mającą tytułu prawnego, w drodze długotrwałego posiadania tej rzeczy w sposób odpowiadający wykonywaniu tego władztwa przez właściciela. Do przesłanek nabycia własności nieruchomości należy zatem samoistność posiadania i upływ czasu, który jest zróżnicowany w zależności od dobrej bądź złej wiary posiadacza.

Sąd Rejonowy podniósł, że samoistnym posiadaczem rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (art. 336 kc). Posiadanie według kodeksu cywilnego jest szczególnym, pozostającym pod ochroną prawa, stanem faktycznym, który polega na faktycznym władztwie, przez które rozumie się samą możność władania rzeczą. W przypadku nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, posiadanie to musi mieć charakter posiadania samoistnego, właścicielskiego, a zatem charakteryzującego się tym, że posiadacz włada rzeczą w zakresie, w jakim to czyni właściciel, wykorzystując taką faktyczną możliwość władania rzeczą, do jakiej właściciel jest uprawniony.

Sąd podkreślił, że efektywne w sensie gospodarczym korzystanie z rzeczy (nieruchomości), nie jest przesłanką posiadania. Dla istnienia posiadania bowiem nie jest konieczne rzeczywiste korzystanie z rzeczy, lecz sama możność takiego korzystania. Zgodnie z treścią art. 339 kc, domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym, przy czym zgodnie z art. 337 kc, posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Jedynie wówczas, gdy zachodzi równocześnie corpus i animus, a zatem samoistne posiadanie nieruchomości z wolą władania nią jak jej właściciel, można mówić o tego rodzaju posiadaniu, które prowadzić może do zasiedzenia. Wola posiadania dla siebie, a więc traktowanie siebie jak właściciela, jest zasadniczym elementem posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Sąd Rejonowy wskazał przy tym, że o samoistności nie świadczy sama tylko długotrwałość posiadania, która nie jest kryterium odróżniającym posiadanie samoistne od zależnego, podobnie zresztą jak fakt czynienia na przedmiot posiadania choćby znacznych nakładów finansowych. Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć charakter władania rzeczą z zamiarem posiadania jej dla siebie ( cum animo rem sibi habendi). Jeżeli zaś chodzi o kwestię istnienia po stronie posiadacza dobrej bądź złej wiary, to Sąd podniósł, iż nieformalny nabywca nieruchomości nie może zostać uznany za posiadacza w dobrej wierze.

Sąd I instancji stwierdził, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż co najmniej do 2002 roku z działki nr (...) korzystali wszyscy mieszkańcy Ł.. Byli to nie tylko rodzice odprowadzający swoje dzieci do szkoły, ale również ludzie, którzy mieszkali w lokalach na terenie dworu oraz czytelnicy korzystający z gminnej biblioteki. Dopiero od listopada 2004 roku, kiedy gmina R. sprzedała działki (...) i od kiedy małżonkowie K. pobudowali ogrodzenie, można w ocenie Sądu przyjąć, iż dla wnioskodawczyni i jej poprzedników prawnych, rozpoczął się okres samoistnego posiadania w rozumieniu powyższych rozważań. Na dzień zamknięcia rozprawy był to okres 13 lat, czyli niewystarczający zarówno przy przyjęciu dobrej, jak i złej wiary.

Sąd zaznaczył, że konieczność przeprowadzenia prac związanych z konserwacją parku dworskiego nie ma wpływu dla oceny, czy istnieją przesłanki do stwierdzenia zasiedzenia. Gdy chodzi o upływ czasu, to art. 172 kc przewiduje dla nieruchomości dwudziestoletni i trzydziestoletni termin zasiedzenia.

Rozstrzygając o kosztach postępowania, Sąd Rejonowy powołał się na art. 102 kpc.

Apelację od postanowienia złożyła M. C., zaskarżając je w całości i zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na ustaleniu, że nie upłynął wymagany w art. 172 kc trzydziestoletni okres samoistnego posiadania nieruchomości przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych (tj. przez małżonków K. i Gminę R.).

Apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, że z dniem 19 października 2012r. nabyła ona przez zasiedzenie własność nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), położonej we wsi Ł., gmina R..

Gmina R. oraz S. P. (1) i M. S. wnieśli o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy aprobuje i przyjmuje za własne.

Nie ma racji wnioskodawczyni twierdząc, że nie ma podstaw do ustalenia, że Skarb Państwa jest właścicielem nieruchomości położonej we wsi Ł., gmina R., stanowiącej działkę oznaczoną w ewidencji gruntów numerem 199. Świadczy o tym treść księgi wieczystej (...), gdzie w dziale II wpisany jest Skarb Państwa na podstawie Dekretu PKWN z 6 września 1944r. o przeprowadzeniu reformy rolnej.

Działka nigdy nie stanowiła własności Gminy R., choć o ewentualnym posiadaniu jej przez Gminę można mówić dopiero od momentu powstania samorządu terytorialnego, tj. od 19 marca 1990r., kiedy weszła w życie ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2017.1875 -j.t.).

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że wnioskodawczyni nie wykazała samoistnego posiadania nieruchomości objętej wnioskiem przez okres 30 lat, nawet przy skorzystaniu z możliwości doliczenia posiadania poprzednika prawnego (art. 176 kc). Zasada doliczania czasu posiadania pozwala utrzymać ciągłość posiadania, która dla terminu zasiedzenia ma podstawowe znaczenie. Zasada następstwa w posiadaniu oznacza, że każdy kolejny posiadacz in statu usucapiendi wchodzi w posiadanie swojego poprzednika (poprzedników); następstwo to nie ogranicza się do bezpośredniego poprzednika, ale obejmuje wszystkich poprzedników będących posiadaczami samoistnymi (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 kwietnia 1987 r., III CRN 96/87, OSNCP 1988, nr 11, poz. 157).

M. C. może powoływać się na przeniesienie samoistnego posiadania przez R. i M. małżonków K., którzy 16 listopada 2004r. kupili od Gminy R. nieruchomość rolną położoną we wsi Ł., składającą się z działek (...) o powierzchni 2,45 ha. Nie ma wątpliwości, że nie nabyli oni działki nr (...). Przetarg poprzedzający zbycie tej nieruchomości nie obejmował działki nr (...). Decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji polegającej na przebudowie i rozbudowie dawnego budynku dworu i zagospodarowaniu terenu zespołu dworsko – parkowego z 20 czerwca 2005r. obejmuje jedynie działki (...). Nawet jeśli małżonkowie K., dążąc do odtworzenia dawnego parku wokół dworu, objęli w posiadanie także działkę (...), to nie nastąpiło to wcześniej niż z chwilą nabycia przez nich nieruchomości składającej się z działek (...), czyli w 2004r. Zatem nawet przy doliczeniu okresu samoistnego posiadania przez poprzedników prawnych wnioskodawczyni, nie upłynął jeszcze wymagany ustawą okres 30 lat.

Co do zasady byłoby możliwe doliczenie okresu samoistnego posiadania przez poprzednika prawnego małżonków K., czyli przez Gminę R.. Wnioskodawczyni nie wykazała jednak, aby nastąpiło przeniesienie posiadania samoistnego działki (...) przez Gminę na rzecz małżonków K., którzy samowolnie objęli tę część nieruchomości w samoistne posiadanie. Ogrodzenie, które zostało wzniesione przez małżonków K. na działce (...) było działaniem samowolnym. Dlatego też, wbrew przekonaniu wnioskodawczyni, doliczenie posiadania samoistnego Gminy R. nie może mieć w tym wypadku miejsca.

Ewentualne uchybienia Gminy R. lub Skarbu Państwa, polegające na nieprawidłowym wyodrębnieniu działek, które odpowiadałyby powierzchnią i kształtem dawnego zespołu dworsko – parkowego, który istniał przed wojną, nie mają znaczenia dla ustalenia, czy w sprawie zostały spełnione przesłanki pozwalające na stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Należy podkreślić, że nienaruszalność prawa własności jest zasadą konstytucyjnie określoną – od której tylko wyjątkowo wprowadza się odstępstwa. Zasiedzenie stanowi właśnie odstępstwo od tej zasady i to daleko idące. W związku z tym wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść ochrony własności (uzasadnienie do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 28 października 2003r., P 3/03, OTK – A 2003, nr 8, poz. 82). Ponieważ wnioskodawczyni nie wykazała, że jest samoistną posiadaczką działki (...) co najmniej od 30 lat, nawet po doliczeniu czasu posiadania jej przez małżonków K., nie można stwierdzić zasiedzenia. Dlatego też zarzut niewłaściwego zastosowania art. 172 kc jest nietrafny.

Ponieważ stan prawny działki (...) jest uregulowany, prowadzona jest dla niej księga wieczysta (...), istnieje możliwość podjęcia rokowań w celu nabycia tej nieruchomości na podstawie umowy. Brak podstaw do nabycia własności przez zasiedzenie nie wyklucza przecież zakupu tej nieruchomości, co ostatecznie mogłoby zwieńczyć dotychczasowe starania wnioskodawczyni o odtworzenie dawnego zespołu dworsko – parkowego.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w oparciu o art. 520 § 2 kpc, uznając że interesy uczestników w sprawie o zasiedzenie były sprzeczne. Wysokość wynagrodzenia pełnomocnika Gminy R. została ustalona zgodnie z § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 5 pkt. 1 w zw. z § 2 pkt. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.