Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2019 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący - SSO Renata Wanecka

Sędziowie SO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

SO Małgorzata Szeromska (spr.)

Protokolant: Katarzyna Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie 20 lutego 2019r. w P.

sprawy z powództwa G. P.

przeciwko Skarbowi Państwa - Krajowemu Ośrodkowi (...) w G.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gostyninie z 19 lipca 2018 r.

sygn. akt I C 606/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok i zasądza od Skarbu Państwa - Krajowego Ośrodka (...) w G. na rzecz G. P. 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  przyznaje adwokat M. W. kwotę 1.800 (tysiąc osiemset) złotych zwiększoną o podatek VAT tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną świadczoną G. P. z urzędu w II instancji, którą to kwotę nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gostyninie;

4.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu za II instancję na rzecz pozwanego.

Sygn. akt IV Ca 613/18

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gostyninie wyrokiem z 19 lipca 2018 r. oddalił powództwo G. P. skierowane przeciwko Skarbowi Państwa Krajowemu Ośrodkowi (...) w G. o zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych.

Istotne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i stanowiące podstawę rozstrzygnięcia były następujące:

Powód od dnia 5 marca 2017r., na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 30 września 2016r. w sprawie XV Ns 241/16, wydanego w trybie ustawy z dnia 22 listopada 2013r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, został przymusowo umieszczony w Krajowym Ośrodku (...) w G., a termin jego pobytu nie został określony. Sala, w której powód przebywa, poza czasem spędzanym w pomieszczeniach wspólnych, na zajęciach terapeutycznych lub na zewnątrz budynku, ma powierzchnię 27,3 m2 , wyposażona jest w cztery łóżka piętrowe i 2 dwa okna, które można jedynie uchylić. Obecnie poza powodem umieszczonych jest w niej jeszcze 6 innych pacjentów.

Sąd Rejonowy uznał, że umieszczenie w Ośrodku większej niż 2 liczby pacjentów w jednej sali nie wynika z woli pozwanego naruszenia w ten sposób dóbr osobistych osób umieszczanych w Ośrodku, w tym pozwanego, tylko z powodu liczby pacjentów, jaką pozwany ma obowiązek przyjąć, będąc jedyną placówką tego typu w kraju. Większa liczba pacjentów umieszczonych w jednej sali nie oznacza przy tym, sama przez się, naruszania ich dóbr osobistych, takich jak życie lub zdrowie. Powód nie przebywa w tej sali równocześnie z wszystkimi pozostałymi osobami przez całą dobę, ponieważ dużo czasu zajmują posiłki, spacery, zajęcia terapeutyczne i świetlicowe, kiedy powód przebywa poza tą salą. Powierzchnia tego pomieszczenia, wynosząca ponad 27m2 oznacza, że na każdą przebywającą w nim obecnie osobę przypada niemal 4 m2. Sale 6-8 osobowe występują powszechnie w otwartych placówkach opieki zdrowotnej, takich jak szpitale powiatowe, gdzie przebywają osoby cierpiące na różne choroby i dolegliwości. Natomiast komfort korzystania z wymuszonej wentylacji czy klimatyzacji nie jest powszechnym standardem w Polsce w budynkach mieszkalnych i publicznych, dostępny jest tylko nielicznej części społeczeństwa i temperatury wynoszące latem 30 stopni w pomieszczeniach mieszkalnych czy biurowych, a także szpitalnych, to powszechnie spotykane warunki bytowe i pracy. Sam fakt umieszczenia konkretnych osób w pozwanym Ośrodku, w trybie przedmiotowej ustawy, oznacza, że osoby te, w tym powód, mogą przejawiać zachowania stwarzające zagrożenie dla siebie, innych pacjentów i personelu. To natomiast oznacza oczywistą konieczność zastosowania licznych środków bezpieczeństwa, w tym ograniczenie możliwości otwierania okien. Warunki w jakich przebywa powód w pozwanym Ośrodku nie mogą być zatem zdaniem Sądu uznane za naruszające lub zagrażające życiu czy zdrowiu przebywających w nim osób, ani tym bardziej naruszające zakaz stosowania tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, wynikający z art.30 i 40 Konstytucji RP oraz Konwencji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 10 grudnia 1984r., wiążącej Polskę od 26 lipca 1989r. Sąd I instancji wskazał, że w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 stycznia 2014r. w sprawie Krajowego Ośrodka (...), jest mowa o tym, że pomieszczenia, w których przebywać mają pacjenci Ośrodka będą 1 lub 2 osobowe, ale jest to akt niższego rzędu i warunek ten nie wynika z przepisu ustawowego. Powód opierał swoje roszczenie na naruszeniu przez pozwanego, poprzez umieszczenie go w przedmiotowej sali, jego dóbr osobistych, w postaci życia i zdrowia. Nie podał jednak żadnych okoliczności, które mogłyby świadczyć o wystąpieniu takiego realnego zagrożenia, wynikającego z faktu pobytu w tej sali. W ocenie Sądu Rejonowego podnoszone przez powoda i ustalone w procesie warunki bytowe, w jakich przebywa on w pozwanym Ośrodku, w zakresie metrażu, wentylacji i temperatury powietrza w pomieszczeniu, gdzie go umieszczono, nie stanowią okoliczności naruszających jego dobra osobiste, jakimi są życie i zdrowie, a wobec tego nie ma podstawy do zasądzenia na jego rzecz zadośćuczynienia z tego tytułu.

Apelację od tego orzeczenia złożył powód, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając, że Sąd I instancji odmówił przyznania mu pełnomocnika z urzędu, zakwestionował też ocenę warunków mieszkalnych, w których przebywa w Ośrodku, tak w zakresie powierzchni mieszkalnej, jak i braku odpowiedniej wentylacji pomieszczeń i zbyt wysokiej temperatury w okresie letnim.

Sąd Okręgowy ustanowił dla powoda pełnomocnika z urzędu, który na rozprawie apelacyjnej poparł apelację, nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych.

Sąd Okręgowy uzupełnił materiał dowodowy w sprawie poprzez dopuszczenie z urzędu dowodu znanego Sądowi urzędowo, jakim jest sprawozdanie z kontroli przeprowadzonej w (...) w G. przez sędziego Sądu Okręgowego w Płocku J. J. w sierpniu 2018 r. (k-112-126). Na podstawie tego dowodu Sąd Okręgowy uzupełnił stan faktyczny sprawy o następujące ustalenia:

W Ośrodku pacjenci przebywają w salach 8-osobowych, aby zwiększyć pojemność sal mieszkalnych umieszczono w nich piętrowe metalowe łóżka. Jedna osoba zajmuje parter łóżka, druga piętro łóżka. Nie wszyscy mają swoje szafki przy łóżkach, nie mają gdzie trzymać swoich rzeczy, sala, w której przebywa powód nie jest wyposażona w pełen węzeł sanitarny – brak jest prysznica.

Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest częściowo zasadna.

Powód został umieszczony w pozwanym Ośrodku na podstawie ustawy z dnia 22 listopada 2013r. o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób. Na podstawie § 8 tej ustawy zawierającego delegację ustawową zostało wydane Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 16 stycznia 2014 r. (Dz.U.2018.1734) określające m. in. warunki mieszkalne i sanitarne w Ośrodku, rozporządzenie to było następnie zmieniane. Powód został umieszczony w Ośrodku 5 marca 2017 r. w tym czasie obowiązywała wersja rozporządzenia, według której (§ 3): w Ośrodku znajdują się sale nie większe niż 2 osobowe przeznaczone dla osób umieszczonych, a każda z nich wyposażona jest w węzeł sanitarny z systemem czujników ruchu połączonych z dyżurką pielęgniarską i stanowiskiem podglądu i dozoru prowadzonego przez pracowników służby ochrony oraz oddzielony od sali ścianami działowymi murowanymi, uniemożliwiającymi podgląd z korytarza, składający się z wykonanych ze stali nierdzewnej: muszli klozetowej, umywalki wyposażonej w kran z litego metalu uruchamianego fotokomórką, natrysku (prysznica); szafkę przyłóżkową, szafę ubraniową, stolik oraz krzesło; wymienione meble, z wyjątkiem krzesła, są wykonane z metalu i na trwałe przymocowane do ścian lub podłogi. Rozporządzenie to w takiej wersji obowiązywało do 22 września 2018 r., kiedy to zostało zmienione z uwagi na przeludnienie Ośrodka, zrezygnowano w nim z m. in. limitu osób zajmujących salę i obowiązku wyposażenia sali w pełny węzeł sanitarny. Warunki, w których przebywał powód w okresie od 5 marca 2017 r. do 22 września 2018 r. oczywisty sposób nie spełniały wymagań powołanego powyżej rozporządzenia. W tym miejscu stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie podziela poglądu Sądu I instancji, że skoro warunki pobytu osób umieszczonych w Ośrodku nie są regulowane przez ustawę, ale przez rozporządzenie czyli akt prawny niższego rzędu, to jest to argument przemawiający za odmową ochrony prawnej dóbr osobistych. Rozporządzenie zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej i jest aktem prawnym obowiązującym i funkcjonującym w polskim systemie prawnym.

Warunki mieszkalne zostały krytycznie ocenione również przez sędziego Sądu Okręgowego dokonującego kontroli Ośrodka w sierpniu 2018 r. czyli pod rządem poprzedniej wersji rozporządzenia określającego warunki pobytu osób umieszczonych w Ośrodku.

Na podstawie uzupełnionych ustaleń faktycznych należy uznać, że zostały naruszone dobra osobiste powoda w postaci prawa do przebywania w godnych warunkach bytowych, które to warunki były sprzeczne z obowiązującymi regulacjami prawnymi w tym zakresie. Powód przebywał w tych warunkach w okresie 18 miesięcy (do zmiany rozporządzenia, która nastąpiła w dniu 22 września 2018 r.). W ocenie Sądu Okręgowego, z tego tytułu powodowi przysługuje kwota 300 zł za każdy miesiąc pobytu, czyli łącznie 5400 zł i takie zadośćuczynienie zostało zasądzone na rzecz powoda na podstawie art. 448 k.c. Odsetki nie zostały zasądzone wobec braku stosownego żądania.

Powód nie udowodnił, że jego inne dobra osobiste, jak prawo do intymności czy odpowiednich świadczeń medycznych zostało naruszone, ustanowiony dla powoda pełnomocnik na rozprawie apelacyjnej nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych w tym zakresie. Powództwo o zadośćuczynienie przekraczające zasądzoną kwotę podlegało zatem oddaleniu.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy zmienił częściowo zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c. Apelacja powoda została uwzględniona jedynie w ¼, jednak z uwagi na jego sytuację materialną, jak również fakt, że wysokość zadośćuczynienia zależy w znacznej mierze od oceny sądu, wobec powoda należało zastosować art. 102 k.p.c.