Treść orzeczenia II Ko 37/22 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

II Ko 37/22 - uzasadnienie Sąd Okręgowy w Płocku z 2022-11-16

UZASADNIENIE

Formularz (...)

Sygnatura akt

IIK 37/22

1. WNIOSKODAWCA

J. K. (1), z domu C.

2. ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

39.754,52 złotych

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.176.447,04 złotych

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Inne

zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 6-krotności stawki minimalnej

3. WNIOSKODAWCA

J. C., z domu U.

4. ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

39.754,52 złotych

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.176.447,04 złotych

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Inne

zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 6-krotności stawki minimalnej

5. Ustalenie faktów

5.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

S. C. urodził się (...) w M.. Zmarł w dniu 08 sierpnia 2002 roku w P..

odpis skrócony aktu zgonu

k. 17

3.1.2.

S. C. z zawodu był rolnikiem, ukończył szkołę podstawową.

formularz informacyjny

k. 20, 21, 76

arkusz streszczenia

k. 35, 117-118

3.1.3.

S. C. w okresie od 1951 roku w bliżej nieustalonej dacie do 04 kwietnia 1954 roku udzielał udzielał pomocy, przechowując i zaopatrując w żywność „bandę”, bunkier, pod dowództwem H. M.. W tym celu w szczególności udzielał im schronienia, udzielał żywności oraz nawiązywał kontakt z członkami ich rodzin.

protokoły przesłuchania S. C.

k. 29-31, 97-101

zeznania J. K. (1)

k. 177

3.1.4.

W dniu 09 czerwca 1953 roku S. C. zawarł z J. U. (wnioskodawczynią) związek małżeński.

odpis skrócony aktu małżeństwa

k. 18

3.1.5.

Z tego związku pochodzi ich córka J. K. (1) (z domu C.) - wnioskodawczyni. Ze związku małżeńskiego S. C. posiadał jeszcze syna – urodzonego w dniu (...), zmarłego w dniu 18 listopada 2021 roku.

odpis skrócony aktu małżeństwa

k. 19

zeznania J. K. (1)

k. 177

3.1.6.

S. C. wraz ze swoją małżonką po ślubie zamieszkali w domu jej rodziców, gdzie pomagali przy uprawie gospodarstwa. W okresie prowadzonego wobec niego postępowania miejscem jego pracy określone zostało gospodarstwo rolne (...).

formularz informacyjny

k. 20, 21, 76

zeznania J. K. (1)

k. 177-178

3.1.7.

W dniu 04 kwietnia 1954 roku Szef Powiatowego Urzędu (...) w P. wydał postanowienie o zatrzymaniu S. C. i tego samego dnia został on zatrzymany. S. C. zamieszkiwał wówczas w miejscowości B.-B., gm. B., pow. P..

postanowienie o zatrzymaniu

k. 23, 89

kwestionariusz personalny

k. 28, 96, 124-125

3.1.8.

W dniu 05 kwietnia 1954 roku Szef Powiatowego Urzędu (...) w P. wydał postanowienie o zarządzeniu rewizji domowej – osobistej S. C.. Tego samego dnia wykonano w.w. postanowienie.

postanowienie o zarządzeniu rewizji

k. 24, 90

3.1.9.

Podczas rewizji osobistej, dokonano zatrzymania portfela skórzanego, dowodu osobistego, książeczki wojskowej, legitymacji tymczasowego ubezpieczenia społecznego, zaświadczenia, dwóch wyciągów aktu urodzenia, dwóch kalendarzyków, 6 zdjęć, stu pięćdziesięciu czterech złotych i 20 groszy, portmonetki skórzanej, trzech kawałków ołówków, dwóch grzebieni, lustereczka, sznurka, zapałek ½ pudełka, śrubki do roweru i in.

protokół rewizji

k. 25, 91

3.1.10.

Podczas rewizji domowej zatrzymano materiał z poprutego płaszcza koloru zielonego (wojskowego).

protokół rewizji

k. 26, 92

3.1.11.

Postanowieniem z dnia 07 kwietnia 1954 roku nr Sb 13/54 Prokuratury Wojskowej w W. zastosowano wobec S. C. tymczasowe aresztowanie. S. C. został osadzony w Więzieniu W. III.

nakaz przyjęcia

k. 27, 93

3.1.12.

Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 1954 roku wszczęto śledztwo przeciwko S. C. o popełnienie czynu z art. 14 § 1 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. o przestępstwach szczególnie niebezpiecznych w okresie odbudowy Państwa , a następnie sporządzono i wniesiono akt oskarżenia, oskarżając S. C. o to, że od 1951 roku w bliżej nieustalonej dacie do 04 kwietnia 1954 roku na terenie M. i B. – B. pow. P., udzielał pomocy, przechowując i zaopatrując w żywność „bandę”, bunkier, pod dowództwem H. M..

postanowienie o wszczęciu śledztwa

k. 32, 94, 95

akt oskarżenia

k. 34, 107-116

protokoły przesłuchania S. C.

k. 29-31, 97-101

3.1.13.

Za powyższy czyn, Sąd Wojewódzki w Warszawie w sprawie o sygn. akt IV K 113/54 skazał S. C., zaś wskutek wniesienia od jego orzeczenia środka zaskarżenia, Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 17 listopada 1954 roku w sprawie o sygn. akt K-759/54 skazał S. C. za czyn z art. 14 § 1 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności.

Postanowieniem z dnia 22 lutego 2022 roku w sprawie VIII Ko 125/20 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność wyroku Sądu Najwyższego w Warszawie sygn. K-759/54 z dnia 17 listopada 1954 r. skazującego S. C. za czyn z art. 14 § 1 dekretu z dnia 13 czerwca 1946 r. na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz zmienionego tym wyrokiem wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie sygn. akt IV K 113/54. Orzeczenie jest prawomocne.

pismo z 31.08.1973 r.

k. 36

postanowienie SO w Warszawie z 22.02.22r.

akta sprawy VIII Ko 125/20 k. 101

kartoteka

k. 21, 76-77

3.1.14.

Sąd Najwyższy orzeczeniem z 26 kwietnia 1955 roku warunkowo zwolnił S. C. od odbywania dalszej kary.

pismo z 31 sierpnia 1973r.

k. 36

3.1.15.

Po zakończeniu odbywania kary, S. C. wraz z rodziną osiedlił się w S., obejmując gospodarstwo w wielkości 7 hektarów.

zeznania J. K. (1)

k. 178-180

5.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

Nie zostało udowodnione w toku postępowania, by na skutek wydania i wykonania wobec S. C. doszło do utraty przez niego dochodu, liczonego wielkością średniego miesięcznego wynagrodzenia.

3.2.2.

Nie zostało udowodnione w toku postępowania, by W okresie pozbawienia wolności S. C. mógł on uzyskiwać dochód, wykonując pracę przez okres 388 dni.

3.2.3.

Nie zostało udowodnione w toku postępowania, by doszło do pogorszenia stanu gospodarstwa rolnego, by doszło do powstania strat w gospodarstwie rolnym, którego S. C. w dacie zatrzymania nie był właścicielem.

zeznania J. K. (1)

k. 177-178

6. ocena DOWODów

6.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.3.

3.1.5.

3.1.6.

3.1.14.

Zeznania J. K. (1) (k. 177-180)

Podstawą do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie były zeznania złożone przez wnioskodawczynię J. K. (1), które Sąd ocenił jako wiarygodne w pełni, aczkolwiek ogólnikowe. J. K. (1) miała wiedzę o okolicznościach dotyczących skazania jej ojca S. C. jedynie z relacji przedstawionej jej przez rodziców, przy czym jak sama wskazała na wstępie swoich wyjaśnień, ogólnie jej wiedza jest znikoma, bowiem ojciec o wydarzeniach (będących podstawą roszczeń odszkodowawczych) niewiele opowiadał. Na podstawie jej zeznań Sąd poczynił zatem szczegółowe ustalenia głównie w zakresie ustalenia co do pracy wykonywanej przez jej ojca zarówno przed osadzeniem, jak i po odbyciu kary oraz co do zmiany miejsca zamieszkania. Choć i w tym zakresie godzi się podkreślić, że sama wnioskodawczyni urodziła się już po zwolnieniu jej ojca z odbywania kary (objętej unieważnionym wyrokiem). Wnioskodawczyni nie znała również okoliczności dotyczących warunków, w jakich jej ojciec odbywał karę.

Oceniając zeznania J. K. (1) za wiarygodne Sąd stwierdził, że jakkolwiek z uwagi na jej sytuację procesową była zainteresowana rozstrzygnięciem w sprawie, to z samej tej okoliczności nie sposób wysunąć tezy o nieprawdziwości tych relacji. Ze względu na to, że wnioskodawczyni urodziła się już po zakończeniu odbywania przez jej ojca kary, z oczywistego względu nie mogła mieć wiedzy o warunkach, w jakich była ona odbywana. Z tego też względu, ale również braku przekazania jej szczegółowej relacji przez jej przodków, jej zeznania były ogólnikowe. Wskazała jedynie, że S. C. po opuszczeniu więzienia był przeziębiony. Nie wiedziała jednak, czy jej ojciec przebywał wówczas w szpitalu, czy też podejmował inne formy leczenia. Niemniej jednak, przeciwko jej zeznaniom nie przemawiają żadne dowody, a wszystkie fakty przez świadka podawane zostały pozytywnie zweryfikowane dokumentami zgromadzonymi w sprawie.

Rzeczą Sądu było także dokonanie oceny przez pryzmat doświadczenia życiowego i zasad logicznego myślenia, uwzględniając również pełną wiedzę historyczną, którą dysponuje orzekający w sprawie sąd. Niewątpliwie proces przeprowadzony przeciwko S. C. miał charakter represyjny. Dla ówczesnych organów wymiaru sprawiedliwości celem była „edukacja” mieszkańców, przekonanie ich o bandyckich metodach działania żołnierzy podziemia, ale i powstrzymania ewentualnych „następców” dla takich współpracujących członków społeczeństwa. Temu służyło orzekanie nieadekwatnie wysokich kar, stosowanie środków fizycznych dla wymuszenia nie tylko przyznania się do winy, ale i określonej treści wyjaśnień, czy wreszcie wykonywanie kar w warunkach ciężkich, przy jednoczesnym niemal całkowitym pozbawieniu możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, w tym także związanych z utrzymaniem relacji rodzinnych. Ocenione w tym kontekście zeznania J. K. (1) zostały uznane za odpowiadające prawdzie.

3.1.1.

3.1.2.

3.1.3.

3.1.4.

3.1.6.

3.1.7.

3.1.8.

3.1.9.

3.1.10.

3.1.11.

3.1.12.

3.1.14.

Dokumentacja z akt IPN oraz akt VIII Ko 125/20

Zgromadzone w aktach dokumenty wytworzone zostały przez instytucje powołane do ich gromadzenia i przetwarzania, a ich treści żadna ze stron nie kwestionowała. Sąd opierał zatem na nich swoje ustalenia faktyczne.

6.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

-----

------

7. PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

Kwota główna

Odsetki

39.754,52 złotych (na rzecz każdej z wnioskodawczyń)

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawę prawną roszczenia wnioskodawczyń J. K. (1) z domu C. oraz J. C. z domu U. stanowi przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz. 2099), na mocy którego osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia (…) przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców.

Dla oceny uprawnienia wnioskodawczyń do żądania odszkodowania i zadośćuczynienia w pierwszej kolejności zważyć należy, iż roszczenia odszkodowawcze przewidziane ustawą tzw. „lutową” przysługują, a więc stają się wymagalne, po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego nieważność orzeczenia. Punktem zatem wyjścia dla rozważań w zakresie wniosku J. K. (1) i J. C. było stwierdzenie, iż postanowieniem z dnia 22 lutego 2022 roku w sprawie o sygn. akt VIII Ko 125/20 Sąd Okręgowy w Warszawie stwierdził nieważność wyroku Sądu Najwyższego w Warszawie sygn. K-759/54 z dnia 17 listopada 1954 r. skazującego S. C. za czyn z art. 14 § 1 Dekretu z dnia 13 czerwca 1946 roku na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz zmienionego tym wyrokiem wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie sygn. akt IV K 113/54. Bezspornie przy tym odpowiedzialność Skarbu Państwa, w przypadku roszczeń określonych w ust. 1 art. 8 cytowanej ustawy, ponoszona jest na zasadzie ryzyka, a jej podstawową przesłanką jest „ normalny” związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza (organu) państwowego, a wyrządzoną szkodą.

Art. 8 ust. 1 ustawy „lutowej” wprowadził pojęcie „przejścia” uprawnień, co w istocie odróżnia nabycie stosownych uprawnień przez wskazane w przepisie osoby od dziedziczenia. Po pierwsze zatem przepis niniejszy wprowadza odstępstwo od zasady, że roszczenie o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wygasa z chwilą śmierci uprawnionego (art. 445 § 3 k.c.) Po drugie zaś stanowi, iż roszczenia osób wymienionych w tym przepisie są roszczeniami pochodnymi od uprawnień osoby represjonowanej. Określenie „przejścia uprawnień” oznacza bowiem w szczególności, że roszczenia następców prawnych osoby represjonowanej limitowane są wysokością roszczeń, jakie przysługiwałyby samemu represjonowanemu, gdyby żył (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 września 2019 roku, II AKa 114/2019, LEX nr 2732447). Na osoby wymienione w tym przepisie po śmierci pokrzywdzonego przechodzi jego roszczenie, a zatem osoby te nie mają własnego, węższego roszczenia, lecz zakres przedmiotowy ich roszczenia wyznacza szkoda lub krzywda „pierwotnie” uprawnionego.

Dla ustalenia uprawnienia wnioskodawczyń koniecznym wreszcie jest wykazanie, że istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy między powstałą szkodą o charakterze majątkowym, a unieważnionym wyrokiem sądu (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07 grudnia 2018 roku, II AKa 300/2018, LEX nr 2622691). Jednocześnie jednak podkreślić trzeba, iż art. 8 ust. 1 ustawy rehabilitacyjnej stanowi, iż wskazane w jego treści uprawnienia do żądania zadośćuczynienia i odszkodowania związane są nie tyle z wykonania kary, ale także z wydania, stwierdzonego następnie jako nieważne, orzeczenia. Należy stąd wnosić, iż stwarza to szerszą podstawę do uwzględnienia nie tylko faktu pozbawienia wolności uprawnionego do żądania wskazanych roszczeń, ale i okoliczności wydania orzeczenia - w szczególności związanych z walką o niepodległy byt Państwa Polskiego (tak: Z.Radwański, Glosa do postanowienia SN z dnia 18 lutego 1992 r., WZ 10/92 Teza 3, OSP 1993/5/103).

Przenosząc owe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd ustalił w pierwszej kolejności, że J. K. (1) i J. C. są osobami uprawnionymi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy „lutowej” do złożenia wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie – są odpowiednio córką oraz żoną S. C., wobec którego wydane w dniu 17 listopada 1954 roku orzeczenie Sądu Najwyższego w sprawie o sygn. K-759/54, postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z 22 lutego 2022 roku w sprawie VIII Ko 125/20 zostało uznane za nieważne. W razie śmierci osoby represjonowanej, uprawnienie określone w art. 8 ustawy „lutowej” przechodzi bowiem jedynie na osoby ściśle wymienione w tym przepisie, a z kręgu tego wyłączone są kolejno osoby, które ewentualnie są spadkobiercami wyżej powołanych. Z przepisu tego nie wynika, by roszczenie to przechodziło na innych spadkobierców osoby zmarłej. W tym stanie rzeczy Sąd stwierdził, iż J. K. (1) i J. C. mogą dochodzić w całości kwot, które należne byłyby, gdyby dożył uchwalenia ustawy rehabilitacyjnej, S. C..

Zadośćuczynienie

Kwota główna

Odsetki

1.176.447,04 złotych

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawę prawną roszczenia o zadośćuczynienie J. K. (1) i J. C. stanowi wskazana wyżej norma art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz. 2099), stąd aktualność zachowują wskazane wyżej rozważania.

W odniesieniu do żądania o zadośćuczynienie dodatkowo podnieść należy, iż stanowi ono swoiste odszkodowanie za szkodę niematerialną, wynikłą z wydania i wykonania wyroku, uznanego następnie za nieważny. Chodzi przy tym o naruszenia dóbr osobistych, które nie wywołują skutków w majątku pokrzywdzonego, powodują natomiast cierpienia fizyczne i psychiczne. Zatem kwota zasądzana tytułem zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2004 roku, I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40; wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 2004 roku, V CK 282/03, LEX nr 183777). Jednocześnie jednak utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2008 roku, II CSK 536/07, LEX nr 461725; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2006 roku, IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175).

Godzi się wskazać dodatkowo, iż zadośćuczynienie orzekane na podstawie ustawy rehabilitacyjnej ma zrównoważyć wszystkie negatywne przeżycia i doświadczenia pokrzywdzonego. „ Jest swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych, w tym naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi” (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 listopada 2018 roku, II AKa 483/2018, LEX nr 2625097).

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w zw. z art. 558 k.p.k.

Inne

-----

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

-----

8. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

Kwota główna

Odsetki

roszczenie oddalone w całości

-----

Sąd nie uwzględnił wniosków J. K. (1) i J. C. o odszkodowania w całości.

Podstawą niniejszego rozstrzygnięcia było w pierwszej kolejności ustalenie o braku wykazania w toku postępowania powstania realnej szkody o charakterze majątkowym. Niewątpliwie bowiem odszkodowanie za poniesioną szkodę obejmuje jej naprawienie, czyli wyrównanie powstałego uszczerbku o charakterze majątkowym na mieniu poszkodowanego (szkoda na mieniu) i obejmuje pokrycie poniesionych strat ( damnum emergens) i utraconych korzyści ( lucrum cessans) – art. 361 § 2 k.c. D. emergens, czyli szkoda rzeczywista, jest to strata w mieniu poszkodowanego. Chodzi tu o zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów. L. cessans to utracona korzyść, jaką poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Chodzi zatem o brak przewidywanego przyrostu jego majątku. Ustalenie w tym zakresie ma charakter hipotetyczny i wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści.

W ocenie Sądu przedstawione przez wnioskodawców okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej S. C. przed jego zatrzymaniem, wydaniem wyroku i odbyciem orzeczonej kary ostatecznie przez 388 dni oraz po opuszczeniu zakładu karnego nie pozwalają na ustalenie, iż doszło do utraty korzyści, przejawiającego się w utracie dochodu, możliwego do uzyskania przez S. C., ani też by doszło do wyrządzenia szkody w posiadanym przez niego majątku. W tym znaczeniu szkoda powstała w majątku uprawnionego wynikająca z wydania wobec niego następnie uznanego za nieważne orzeczenia, stanowić miała, wedle wnioskodawców, kwota 79.509,05 zł. Suma niniejsza stanowić miała lucrum cessans (utraconą korzyść) jaką uprawniony S. C. mógłby uzyskać, gdyby nie wydano i nie wykonano wobec niego wyroku Sądu Najwyższego w Warszawie. Jej wyliczenie opierało się na ustaleniu, iż był pozbawiony wolności przez 388 dni, w którym to czasie był pozbawiony możliwości zarobkowania. Suma żądana stanowiła zatem wielokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia na dzień składania wniosku (24 marca 2022 roku) za okres pozbawienia wolności.

Już na wstępie wskazać należało, iż nie do zaakceptowania jest przyjęcie takowego wyliczenia. Wnioskodawcy nie wykazali, aby S. C. był osobą zatrudnioną na etacie. W dniu jego zatrzymania pracował w gospodarstwie, które nie stanowiło nawet jego własności, a rodziców jego małżonki. Zatem gospodarstwo to przynosiło dochód rodzicom małżonki S. C., a nie jemu samemu. Co więcej na gospodarstwie nie pracował tylko on sam, a nawet jego obowiązków nie sposób uznać za podstawowe, skoro z zeznań J. K. (1) wynika, iż w gospodarstwie zamieszkiwały jeszcze dwie siostry małżonki S. C., zaś jego żona pracowała jako krawcowa i w ten sposób dokładała się do dochodów rodziny. Co więcej – po opuszczeniu zakładu karnego S. C. nie powrócił do gospodarki, którą w dalszym ciągu uprawiali jego teściowie bez strat w tym zakresie (a z pewnością takowych nie wykazano) skoro następnie gospodarstwo to było przedmiotem dziedziczenia (zeznania J. K. k.179). Nie sposób zatem wykazać utraconych korzyści przez S. C. – wszak własne gospodarstwo rolne (...) nabył dopiero po odbyciu kary.

Rzecz jednak przede wszystkim w tym, iż fakt utracenia kwot nawet w ten sposób wyliczonych nie jest dopuszczalny. Z wyjaśnień informacyjnych J. K. (1) wynika, iż w okresie pozbawienia wolności jej ojca w gospodarstwie rolnym prowadzona była działalność rolnicza – czynności w gospodarstwie podejmowane były przez teścia osadzonego i członków jego rodziny (córek). Zatem przynosiło ono dochód członkom rodziny S. C., którzy pozostawali wszak na jego utrzymaniu (choć dodatkowo dochody uzyskiwała małżonka osadzonego) i to wystarczający dla zabezpieczenia ich potrzeb życiowych. Tym samym nie sposób wskazać na zaistnienie szkody w rozumieniu lucrum cessans, której wyliczenie musiałoby również uwzględniać dochód, jaki w istocie uzyskali z gospodarstwa, stanowiącego własność rodziców małżonki uprawnionego, członkowie jego rodziny.

Ze wszystkich powyższych względów, roszczenie o odszkodowanie zostało oddalone w całości.

Zadośćuczynienie

Kwota główna

Odsetki

60.000 (sześćdziesiąt tysięcy) złotych na rzecz każdej z wnioskodawczyń

ustawowe odsetki od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

S. C. został objęty wyrokiem Sądu Najwyższego w Warszawie z dnia 17 listopada 1954 r., który następnie postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 lutego 2022 r. sygn. akt VIII Ko 125/20 uznany został za nieważny. W następstwie przeprowadzonego przeciwko S. C. śledztwa, a także postępowania sądowego, był on pozbawiony wolności od dnia 04 kwietnia 1954 r. do dnia 26 kwietnia 1955 r. Jak wskazano wyżej podstawą orzekania w przedmiocie zadośćuczynienia jest zarówno fakt wydania wyroku, jak i jego wykonania, przy tym przedmiotem rozważań Sądu są pierwotne roszczenia, przysługujące samemu uprawnionemu, których zakres wyznacza szkoda (także niematerialna) pierwotnie uprawnionego. Nie jest zatem dopuszczalne jej „zawężenie” krzywdą doznaną przez wnioskodawców – dzieci uprawnionego, którzy nie dochodzą w toku postępowania roszczeń własnych.

Zadośćuczynienie musi być „odpowiednie” w zestawieniu między innymi z wcześniejszym trybem życia wnioskodawcy, jego sytuacją osobistą, zawodową, sposobem traktowania w zakładzie karnym, stanem jego psychiki i w następstwie, zakresem doznanych cierpień. Ma zrównoważyć wszystkie negatywne przeżycia i doświadczenia pokrzywdzonego. Jest swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych, w tym naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi. W każdej tego typu sprawie konieczne jest zatem dokładne oszacowanie wszystkich krzywd, które wynikają m.in. z czasu trwania izolacji oraz jej warunków, a także na nieodwracalność ich skutków również w sferze zdrowotnej. Ustalając wysokość zadośćuczynienia, o którym mowa w art. 8 ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych należy uwzględnić nie tylko czas trwania pozbawienia wolności, ale też stopień dolegliwości, z jakimi wiązało się odbywanie kary (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20 września 2018r., II AKa 104/2018, LEX nr 2603430).

Jak wskazano wyżej podstawą orzekania w przedmiocie zadośćuczynienia jest zarówno fakt wydania wyroku, jak i jego wykonania. Wszystkie okoliczności z tym związane znacząco wpływają na ustalenie wysokości należnego uprawnionemu zadośćuczynienia. Wydanie orzeczenia skazującego wobec S. C. w istocie miało na celu upokorzyć skazanego, dodatkowo wpływać na społeczny odbiór i negatywną ocenę jego postępowania. Samo wykonanie kary miało miejsce w warunkach trudnych, faktem notoryjnym wszak jest, iż okres lat 40-tych i 50-tych w zakładach karnych panowały warunki niehumanitarne, urągające prawom człowieka. Po opuszczeniu zakładu karnego, S. C. wraz z małżonką przeprowadził się i objął na własność gospodarstwo rolne, nie posiadał przy tym żadnych widocznych śladów stosowania wobec niego przemocy fizycznej. W ocenie Sądu bowiem nie wykazano w toku postępowania, by osadzony ponosił fizyczne konsekwencje związane z uprzednim pozbawieniem go wolności. S. C. co prawda po opuszczeniu zakładu karnego był przeziębiony, co jednak nie przełożyło się nawet na potrzebę jego hospitalizacji. O tym, iż stan jego zdrowia nie uległ znaczącemu pogorszeniu świadczy i to, iż wnioskodawczyni – J. K. (1) – urodziła się około roku po jego uwolnieniu. Dalsza zaś droga życiowa ojca i męża wnioskodawczyń przekonuje, iż okres pozbawienia wolności nie pogorszył stanu zdrowia S. C. skoro ten dożył sędziwego wieku, pracował przez całe swoje dorosłe życie na gospodarstwie rolnym. Tym samym konsekwencje pozbawienia go wolności nie były tak znaczące.

S. C. był pozbawiony wolności przez okres 388 dni (od 04 kwietnia 1954 r. do dnia 26 kwietnia 1955r.), co stanowi znaczny okres. Pierwotnie orzeczona kara 2 lat pozbawienia wolności nie została przez niego w całości odbyta, z uwagi na warunkowe zwolnienie go przez Sąd Najwyższy od odbywania dalszej kary orzeczeniem z 26 kwietnia 1955r. Mając wszystkie powyższe okoliczności na względzie Sąd ustalił, iż kwotą adekwatną będzie 120.000 zł tytułem zadośćuczynienia (po 60.000 zł na rzecz każdego z wnioskodawców). Stanowi ona wielokrotność ilości miesięcy pozbawienia wolności osadzonego z przyjętą na kwotę 10.000 złotych sumy należnej za jeden miesiąc pozbawienia wolności.

Inne

w pozostałym zakresie roszczenia J. K. (1) oraz J. C. o zadośćuczynienia oddalono (wobec zawartych wyżej rozważań)

9. Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

-----

10. KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jednolity Dz.U. z 2018 roku, poz. 2099) Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyń kwotę po 1.440 złotych tytułem zwroty kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru, stanowiące sześciokrotność stawki minimalnej, określonej w § 17 ust.6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 03 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu¸albowiem charakter sprawy i wysokość żądania uzasadniały stwierdzenie, iż sprawa niniejsza wymagała znacznego nakładu pracy pełnomocnika z wyboru . Uznanie zasadności roszczenia, równoznaczne ze stwierdzeniem niezgodnego z prawem działania organu państwa, wywołuje materialnoprawne skutki w zakresie kosztów (przewidziane normą art. 13 ustawy rahabilitacyjnej), konsekwencją których jest obowiązek zwrotu przez Skarb Państwa wydatków zastępstwa adwokackiego z tytułu ustanowienia pełnomocnika z wyboru oraz ustalenie, iż koszty postępowania w zakresie wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie ponosi Skarb Państwa.

11. PODPIS

Sędzia Justyna Wawrzyńczak

Dodano: 16 sierpnia 2024, Opublikował(a): Jarosław Słowikowski
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Płocku
Data wytworzenia informacji: 16 listopada 2022