Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2018 roku

Sąd Okręgowy w Płocku w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący – SSR del. do SO Beata Miecznikowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Iza Nowak

w obecności Prokuratora: Joanny Parol – Borkowicz,

i wnioskodawców: E. S. (1), T. S. (1), E. Ł. (1) po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018r.

sprawy z wniosku E. S. (1), T. S. (1), E. Ł. (1)

w przedmiocie wniosku o odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez J. S. zmarłego w dniu 16 lutego 2017r.

na podstawie art. 8 ust.1 i 3 oraz art.13 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego ( Dz. U. Nr 34, poz.149, ze zm.)

I.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz:

1.  E. S. (2) z domu K., ur. (...) w miejscowości Ż., córki M. i J., żony J. S. kwotę 869,00 (osiemset sześćdziesiąt dziewięć) złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz kwotę 9000,00 (dziewięciu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez J. S. ur. (...) s. A. i Z., zmarłego 16 lutego 2017 r., wynikłe z wykonania wobec niego decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w Polsce w dniu 13 grudnia 1981r. stanu wojennego, wraz z ustawowymi odsetkami od zasądzonych kwot od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty,

2.  T. S. (1) ur. (...) w miejscowości Ż. s. J. i E. z domu K., syna J. S. kwotę 869,00 ( osiemset sześćdziesiąt dziewięć ) złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz kwotę 9000,00 (dziewięciu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez J. S. ur. (...) s. A. i Z., zmarłego 16 lutego 2017 r., wynikłe z wykonania wobec niego decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w Polsce w dniu 13 grudnia 1981r. stanu wojennego, wraz z ustawowymi odsetkami od zasądzonych kwot od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

3.  E. Ł. (2) z domu S. ur. (...) w miejscowości S. c. J. i E. zd. K. córki J. S. kwotę 869,00 ( osiemset sześćdziesiąt dziewięć ) złotych tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę oraz kwotę 9000,00 ( dziewięciu tysięcy) złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez J. S. ur. (...) s. A. i Z., zmarłego 16 lutego 2017 r., wynikłe z wykonania wobec niego decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w Polsce w dniu 13 grudnia 1981r. stanu wojennego, wraz z ustawowymi odsetkami od zasądzonych kwot od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

II.  w pozostałym zakresie żądania oddala.

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz E. S. (1), T. S. (1) i E. Ł. (1) kwoty po 122, 66 ( sto dwadzieścia dwa złote i 66/100) złotych tytułem zwrotu poniesionych kosztów zastępstwa procesowego,

IV.  wydatkami postępowania obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt II Ko 51/18

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy E. S. (1), T. S. (1), E. Ł. (1) w dniu 12 marca 2018 r. wnieśli o zasądzenie od Skarbu Państwa na ich rzecz kwot po 12.666 złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę przez najbliższego członka ich rodziny – męża i ojca - J. S. wynikłą na skutek jego niesłusznego tymczasowego aresztowania od dnia 12 grudnia 1981r. do dnia 15 grudnia 1981r. oraz internowania i osadzenia w Zakładzie Karnym w Ł. od dnia 15 grudnia 1981r. do dnia 31 grudnia 1981r. w związku działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa oraz tytułem odszkodowania kwoty po 869 złotych w związku z pozbawieniem go wykonywania pracy zarobkowej na skutek niesłusznego tymczasowego aresztowania od dnia 12 grudnia 1981r. do dnia 15 grudnia 1981r. oraz internowania i osadzenia w Zakładzie Karnym w Ł. od dnia 15 grudnia 1981r. do dnia 31 grudnia 1981r. w związku działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa. Na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018r. rozszerzyli powództwo w zakresie zadośćuczynienia za doznaną przez J. S. krzywdę do kwoty po 33.000 zł. czyli łącznie 99.000 zł. (vide: wniosek k. 2-9, depozycje wnioskodawcy k. 78-78 v.)

J. S. pełnił funkcję przewodniczącego komisji zakładowej (...) w Zakładach (...). Natomiast na przełomie stycznia i lutego 1981r. został Wiceprzewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego (...) w Ż.. Był jednym z liderów i współorganizatorem strajków w (...) zakładach pracy, które trwały od 12.10.1981 r. do 04.11.1981 r. W chwili wprowadzenia w Polsce stanu wojennego, to jest w dniu 13 grudnia 1981 r. J.A. S. został zatrzymany. W dniu 13 grudnia 1981 r. około godz. 09.00 do jego miejsca zamieszka oraz żony E. S. (1) i dzieci E. A. i T. przybyli dwaj funkcjonariusze, którzy bez okazania stosownych dokumentów polecili J.A. S., aby udał się z nimi. J. S. został zabrany do K. Milicji w Ż., ponieważ nie wyraził zgody na współpracę z ówczesną władzą i na podpisanie stosownych dokumentów tzw. „lojalki ” został internowany w ośrodku odosobnienia w Zakładzie Karnym w Ł..

Po przewiezieniu do Zakładu Karnego w Ł. za przekroczenie wyznaczonej koło ściany linii został uderzony w twarz. Podany przeszukaniu i kontroli osobistej. Po czym osadzony w małej celi, gdzie znajdowało się już czterech, pięciu innych internowanych mężczyzn. Ponieważ cela była zimna J. A. S. poprosił o dodatkowy koc, spotkał się wtedy z odmową oraz wulgaryzmami ze strony strażnika. Wszystkie jego skargi dotyczące trudnych warunków w celi spotykały się z szyderstwami ze strony funkcjonariuszy więziennej. Był również zmuszany do tego, żeby przyznał się do działalności na szkodę państwa, w tym celu również stosowana była wobec niego przemoc fizyczna oraz psychiczna. J. S. podobnie jak pozostali internowani był źle traktowany, poniżany przez nadzorujących go pracowników służby więziennej. (dowody: pismo IPN w Ł. z dnia 11.12.2017 r. k.29, informacja z (...) w W. k. 30, decyzja nr (...) k.23-24, nakaz zatrzymania i doprowadzenia k.25, dokumenty z IPN k.40 - 63, zeznania E. S. k. 79 – 81v. )

J. S. został zwolniony z internowania w Zakładzie Karnym w Ł. w dniu 31.12.1981 r. skąd udał się do miejsca zamieszkania. Był wówczas w złym stanie psychicznym. Zaczął zażywać lek na uspokojenie. Odczuwał lęk, obawiał się, że ponowni może zostać internowany. Został zobowiązany do regularnego stawiania się w K. Milicji w Ż.. Pozostawał pod stałą obserwacją pracownika UB oraz dyrektora w zakładzie (...). W konsekwencji zmienił miejsce świadczenia pracy. (dowód: zeznania E. S. k.79-81 )

J. S. zmarł w dniu 16 lutego 2017r. w Ż. (dowód: skrócony odpis aktu zgonu k. 19 )

Sąd zważył co następuje:

W ocenie Sądu wniosek E. S. (1), T. S. (1) i E. Ł. (1) co do zasady był słuszny. Sąd uznał natomiast, iż żądanie w zakresie dochodzonych kwot tytułem zadośćuczynienia jest zasadne co do kwoty po 9.000zł. dla każde z wnioskodawców.

Podstawą materialnoprawną żądań wnioskodawców są przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu na nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1851) w dalszym ciągu „ustawy lutowej”. Zgodnie z art. 8 ust. 1 oraz ust. 2 i 3 powołanej ustawy osobie wobec , której wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienia te przechodzą na małżonka, dzieci i rodziców.

Nie ulegało zatem wątpliwości, że w świetle wyżej wskazanego przepisu, wnioskodawcom należy się zadośćuczynienie za krzywdę związaną z internowaniem J. S. w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r. na podstawie decyzji nr. (...) z dnia 13.12.1981 r. w ośrodku odosobnienia w Zakładzie Karnym w Ł.. Nie natomiast z tytułu jego tymczasowego aresztowania, bo takowe nie miało miejsca.(vide. k.23-24) Ponieważ J. S. zmarł w dniu 16 lutego 2017 r. to żona E. S. oraz jego dzieci E.A. Ł. i T. Szyszak mieli prawo wystąpić z takim wnioskiem.(vide. k. 20, 21-22) K. jaka spotkała osoby represjonowane za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a więc za działalność podejmowaną z pobudek zasługujących na szczególne społeczne uznanie ma wyjątkowy charakter i tym samym z reguły uzasadnia przyznanie zadośćuczynienia w takiej kwocie, która rekompensowałaby te krzywdy.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że krzywda stanowiąca szkodę niemajątkową dotyczy w szczególności sfery psychiki danej osoby i jej przeżyć wewnętrznych. Zadośćuczynienie, wobec niewymierności szkody niemajątkowej, ma po prostu zrównoważyć negatywne przeżycia i jest rekompensatą wyrażoną w pieniądzu za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi także katalog dóbr osobistych. Chodzi tu o takie kwestie jak: naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi, swobodnego poruszania się i decydowania o swoim światopoglądzie. (por: wyrok SN z dnia 15 listopada 1979 r., II CR 376/97, OSPiKA 1981/2/26). W tym zakresie należy uwzględnić czas pobytu, w tym wypadku od 13 grudnia 1981 r. do dnia 31 grudnia 1981 r. w Zakładzie Karnym w Ł. stanowiącym swoistego rodzaju odosobnienie J. A. S. od jego środowiska zawodowego oraz okoliczności temu towarzyszące. Nadto zadośćuczynieniu podlega naruszenie czci i godności człowieka, tj. jego dobrego imienia, reputacji, poczucia własnej wartości. W tym aspekcie należy uwzględnić wykonywany przez niego zawód czy funkcję, związaną z tym odpowiedzialność i społeczne zaufanie, pozycję społeczną, rozległość utrzymywanych kontaktów w środowisku robotniczym w Ż. i zakładzie (...) w Ż., gdzie prowadził patriotyczną działalność. W formie zadośćuczynienia należy też zrekompensować krzywdę związaną z naruszeniem nietykalności, prywatności, intymności oraz cierpieniami psychicznymi związanych z jego pobytem w Zakładzie Karnym wskazanym we wniosku (tak: wyrok SA w Gdańsku z dnia 15 września 2016 r. II AKa 249/16

Ustalając wysokość zadośćuczynienia należy stosować indywidualne kryteria, właściwie zarówno do osoby internowanej, jak i przystające do okoliczności sprawy.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 445 § 2 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c suma przyznana przez sąd tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę ma być „odpowiednia”. Zadośćuczynienie ma mieć charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość z jednej strony nie może stanowić zapłaty symbolicznej, a z drugiej strony nie może być nadmierną w stosunku do wyrządzonej krzywdy. Należy podkreślić, że doznane krzywdy mieszczą się w kategorii szkody niemajątkowej, która podlega naprawieniu jedynie w sposób przybliżony. Ustalenie „odpowiedniej” sumy zadośćuczynienia następuje na podstawie kryteriów wypracowanych na gruncie judykatury.

Świadczenie pieniężne wypłacone przez Skarb Państwa spadkobiercom E. S., E.A. S. i T. S. i zarazem najbliższym członkom rodziny J. S. musi być współmierne do intensywności dolegliwości fizycznych i psychicznych, jakich na skutek internowania w Zakładzie Karnym w Ł. doznał oraz do rozmiaru krzywdy wynikłej z tego faktu. Na stopień intensywności ujemnych przeżyć składa się ich rodzaj i czas trwania, rodzaj i wielość dóbr, których wnioskodawca został pozbawiony lub które były wnioskodawcy ograniczane w związku z jego umieszczeniem w Zakładzie Karnym w okresie od 13 do 31 grudnia 1981 r. Zasądzenie zadośćuczynienia wymaga również uwzględnienia poza obiektywnymi okolicznościami indywidulanych odczuć poszkodowanego, jego cech osobistych determinujących odbiór ujemnych doznań psychicznych czy fizycznych. Wnioskodawcy domagali się zasądzenia kwot po 33.000 zł, która ich zdaniem rekompensowałaby mu doznane krzywdy.

Z depozycji wnioskodawcy i dokumentów IPN wynikało, iż J.A. S. był izolowany od rodziny i swojego zakładu pracy przez okres 19 dni. Wnioskodawca miał ciężkie warunki bytowe, nie mógł skontaktować się z rodziną. W tym czasie dotykały go różnego rodzaju dolegliwości w sferze przeżyć psychicznych. Nie ulegało wątpliwości, że były one dotkliwe, ponieważ w ówczesnym systemie dążono do zastraszania opozycjonistów władzy i „złamania” ich oporu, co wiązało się ze stosowaniem wobec nich różnych form psychicznego oddziaływania na ich wolę. W momencie internowania J. S. miał na utrzymaniu dwójkę dzieci i co wymaga podkreślenia, mimo świadczenia pracy przez żonę to jego dochody stanowiły, główny składnik ich utrzymani. Po jego zatrzymaniu to na E. S. musiała zająć się wychowaniem dzieci oraz zabezpieczeniem ich bieżących potrzeb. Odizolowanie wnioskodawcy od rodziny niewątpliwie wpływało ujemnie na jego stan psychiczny, gdyż zapewne martwił się czy i w jaki sposób żona poradzi sobie z opieką nad małymi jeszcze dziećmi. Sama rozłąka przez J.A. S. z najbliższą rodziną także musiała negatywnie wpływać na jego stan psychiczny. Te okoliczności sąd także brał pod uwagę przy kształtowaniu wysokości zadośćuczynienia..

W ocenie sądu żądanie wnioskodawców było rażąco wygórowane i rażąco niewspółmierne do intensywności dolegliwości fizycznych i psychicznych, jakich doznał na skutek internowania w Zakładzie Karnym w Ł. przez 19 dni oraz do rozmiaru rzeczywistego poczucia płynącej stąd krzywdy, oraz do czasu trwania tych dolegliwości. Obiektywna ocena tych krzywd dokonana w ramach swobodnego uznania sędziowskiego pozwoliła na ustalenie kwoty po 9.000 zł dla każdego z wnioskodawców jako „odpowiedniej” sumy pieniężnej, która w ocenie sądu rekompensuje cierpienia fizyczne J. A. S., ale przede wszystkim psychiczne, jakich doznał. Zasądzenie kwoty wyższej w świetle ujawnionych w sprawie okoliczności prowadziłoby niewątpliwie do bezpodstawnego wzbogacenia wnioskodawców. Podkreślić należy stanowisk J.A. S., który kierując się patriotyczną postawą i ideałami jakie mu wtedy przyświecały nie chciała z tytułu internowania dochodzić należnego mu odszkodowania.

Przyznane zadośćuczynienie musi odpowiadać kryteriom słusznego, a zarazem niewygórowanego. Trzeba bowiem mieć na względzie to, że użyte w art. 445 k.c. pojęcie "sumy odpowiedniej" ma charakter niedookreślony, tym niemniej w orzecznictwie wskazuje się kryteria, którymi należy kierować się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia.

Wskazuje się mianowicie, że musi ono mieć charakter kompensacyjny, musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będąc jednak nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy i nie może stanowić źródła bezpodstawnego wzbogacenia. Z tego wynika, że wartość ta musi być utrzymana także w granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (zob: wyrok SN z dnia 4 lutego 2008 r., III KK 349/07, LEX nr 395071, Prok. i Pr.-wkł. 2008/7-8/28 oraz wyrok SN z dnia 3 lipca 2007 r., II KK 321/06, LEX nr 299187). Kryteria na podstawie, których sąd winien opierać się zasądzając określoną kwotę tytułem zadośćuczynienia winny być rzetelne i w miarę możliwości zobiektywizowane. Oznacza to, że subiektywne odczucie krzywdy przez wnioskodawców też podlega kontroli i weryfikacji w zakresie przełożenia tego odczucia na odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia (por: wyrok SN z dnia 26 sierpnia 2004 r., WA 18/04, OSNwSK 2004/1/1487).

Sąd w sprawie wnioskodawców nie ujawnił szczególnych okoliczności, które uzasadniałyby ukształtowanie kwoty zadośćuczynienia ponad kwoty po 9.000 zł. Do takich szczególnych okoliczności sąd zalicza oczywiste niesłuszne pozbawienie wolności osób małoletnich, pozbawienie wolności osób internowanych wymagających stałej specjalistycznej pomocy medycznej z uwagi na ich stan zdrowia, drastyczne formy znęcania się psychicznego i fizycznego nad osobami internowanymi, skutkiem czego był rozstrój zdrowia, kalectwo, a w niektórych przypadkach śmierć. Wnioskodawcy nie ujawnili, aby takie okoliczności go spotkały.

Wnioskodawcy nie wykazali również, aby na skutek pobytu w ZK w Ł. na skutek internowania J. A. S. utracił zdrowie, na co wskazywała E. S. w swych zeznaniach. Nie wykazali związku przyczyno skutkowego między późniejszym, bo zaistniałym dopiero od 1991 r. pogarszaniem jego stanu zdrowia tj. przeżytymi zawałami serca i chorobą nowotworową, a internowaniem J. A. S. w grudniu 1981 r.

Sąd uwzględnił natomiast w pełni żądaną tytułem odszkodowania kwotę 869 zł. dla każdego z wnioskodawców. Wnioskodawcy słusznie wskazali, iż na skutek internowania J.A. S. został pozbawiony możliwości świadczenia pracy przez okres 19 dni. Co zgonie z przeprowadzonymi wyliczeniami stanowi łączną kwotę 2609 zł. (61,29% kwoty 4255,59 zł – przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia),

Wnioskodawcy żądali zwrotu poniesionych wydatków na pomoc prawną poprzez ustanowienie w sprawie pełnomocnika. Przedkładając stosowne wyliczenie wraz z rachunkami w wysokości 368 zł . Na podstawie art. 618 § 1 punkt 11 k.p.k. w zw. §16, §11 ust. 6, §15 ust.1i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 265) , sąd zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Płocku na rzecz wnioskodawcy tytułem zwrotu poniesionych przez wnioskodawcę kosztów ustanowienia pełnomocnika i reprezentowania ich w sprawie po 122,66 ( sto dwadzieścia dwa i 66/100 ) zł.

Podnosząc powyższe sąd orzekł jak w wyroku .