Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Płocku, Wydział I Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSO Radosław Jeznach

Protokolant : Magdalena Leśniak

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2018 r. w Płocku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. P. i K. P.

przeciwko P. B.

o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli

oddala powództwo.

SSO Radosław Jeznach

Sygn. akt I C 680/18

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 26 marca 2018 r. powodowie B. P. i K. P. wnieśli o zobowiązanie pozwanego P. B. do złożenia oświadczenia woli o treści: „P. B. przenosi nieodpłatnie na rzecz B. i K. małżonków P. własność nieruchomości wraz z zabudowaniami o powierzchni 2,29 ha, o numerze 186/4, położonej w miejscowości K. gm. C., dla której prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...) prowadzona przez Wydział IV Ksiąg Wieczystych w P. – w związku z odwołaniem darowizny”. W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że w dniu 06 grudnia 2013 r. darowali P. B., który jest ich wnukiem, nieruchomość położoną w miejscowości K.; powodowie ustanowili również dożywotnią nieodpłatną służebność osobistą polegającą na prawie używania wszystkich pomieszczeń usytułowanych na parterze budynku mieszkalnego – ogrzanych i oświetlonych kosztem i staraniem zobowiązanego, współużywania piwnicy, garaży i budynku usługowego posadowionych na tej nieruchomości, jak również na prawie swobodnego poruszania się po całym siedlisku, a także nieodpłatne prawo użytkowania nieruchomości na obszarze 0,7000 ha w miejscu wybranym przez uprawnionych. Początkowo pozwany miał dobre relacje z dziadkami, pomagał im i udzielał swojego wsparcia. Według powodów z upływem czasu stosunek P. B. względem nich zmieniał się na gorsze; zaczął ograniczać im dostęp do pomieszczeń gospodarczych i mieszkalnych oraz utrudniał swobodne poruszanie się po obejściu, nie pozwalał także korzystać z garażu, a także nie dbał o to, czy dom jest ogrzany. Zdarzało się również, że pozwany używał względem swoich dziadków wulgarnych słów, często dochodziło również między nimi do przepychanek. Powodowie podnieśli, że pozwany często urządza u siebie imprezy, przez co nie mogą oni poruszać się swobodnie po posesji. Ponadto zapraszani przez niego goście są wulgarni i hałaśliwi, a także wyśmiewają ich. Powodowie wskazali, że ich wnuk nie wykazuje obecnie żadnego zainteresowania względem nich. Nie pozwala im uprawiać gruntu, niszczy uprawy i szydzi z nich. Nie dokonuje także opłat za energię elektryczną, wodę i opał. B. i K. małżonkowie P. podnieśli, że mają ogromny żal do wnuka, któremu oddali cały swój majątek sądząc, że będzie udzielał im koniecznej pomocy i wsparcia. Sytuacja, w której się obecnie znaleźli jest zaś dla nich niezwykle trudna i traumatyczna. Powodowie podnieśli, że w związku z tak rażącą niewdzięcznością ze strony pozwanego zmuszeni byli odwołać ww. darowiznę. Złożyli wnukowi stosowne oświadczenie, na które nie zareagował, zaś jego stosunek do powodów stał się jeszcze bardziej wrogi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 06 grudnia 2013 r. przez notariusza Z. P. w P. sporządzony został akt notarialny Rep. A Nr (...), na mocy którego K. i B. małżonkowie P. darowali na rzecz P. B. wchodzącą w skład ich majątku wspólnego zabudowaną nieruchomość położoną we wsi K., w gminie C., w powiecie (...), w województwie (...), oznaczoną jako działka nr (...) o obszarze 2,2900 ha, dla której Sąd Rejonowy w Płońsku prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz niezabudowaną nieruchomość położoną we wsi P. N., w gminie C., oznaczoną jako działka nr (...) o obszarze 0,9900 ha, dla której Sąd Rejonowy w Płońsku prowadzi księgę wieczystą nr (...); wartość przedmiotu darowizny określono na kwotę 250 000 zł; obdarowany oświadczył, że na przekazanych mu nieruchomościach ustanawia na czas nieoznaczony i nieodpłatnie na rzecz darczyńców służebność osobistą polegającą na prawie używania wszystkich pomieszczeń usytułowanych na parterze budynku mieszkalnego – ogrzanych i oświetlonych kosztem i staraniem zobowiązanego, współużywania piwnicy, garaży i budynku usługowego posadowionych na tej nieruchomości, jak również na prawie swobodnego poruszania się po całym siedlisku, a także nieodpłatne prawo użytkowania nieruchomości na obszarze 0,7000 ha w miejscu wybranym przez uprawnionych (odpis aktu notarialnego – k.18 21). B. i K. małżonkowie P. zamieszkują z wnukiem P. B. pod tym samym adresem, odbierając kierowaną do niego korespondencję jako domownicy (bezsporne). Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Płońsku K. K. (1) prowadzi postępowanie egzekucyjne w sprawie sygn. akt Km 842/15 przeciwko dłużnikowi P. B., gdzie egzekucję skierowano do w/w nieruchomości (pismo komornika k. 38, 45). W czerwcu 2017 r. B. P. i K. P. wnieśli do Sądu Okręgowego w Płocku pozew o zobowiązanie pozwanego P. B. do złożenia oświadczenia woli w związku z odwołaniem darowizny; postępowanie w sprawie sygn. akt I C 1150/17 zostało zakończone w związku ze zwróceniem pozwu (załączone akta).

Rozpoznając sprawę Sąd oparł się jedynie na przedłożonej przez powodów umowie darowizny z dnia 06 grudnia 2013 r. oraz pismach pochodzących od komornika sądowego, potwierdzających przywoływany przez powodów fakt prowadzenia postępowania egzekucyjnego z nieruchomości. K. i B. małżonkowie P. nie zgłosili innych dowodów na wykazanie zgłoszonego żądania, zaś prawidłowo wezwani nie stawili się na żaden z wyznaczonych terminów rozpraw (wniosek o odroczenie drugiej rozprawy wpłynął po jej zamknięciu). Pozwany nie udzielił odpowiedzi na pozew, prawidłowo zawiadomiony nie stawił się zarówno na pierwszym terminie rozprawy.

Sąd zważył, co następuje :

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Zgodnie z art. 339 §1 i 2 kpc jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny; w tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.

W ocenie sądu okoliczności przytoczone w pozwie budziły wątpliwości sądu, zaś dowody zaoferowane przez powodów nie pozwoliły na pozytywne zweryfikowanie ich twierdzeń.

Zgodnie z art. 898 kc darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności – zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu; odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie (art. 900 kc), przy czym oświadczenie takie złożone może być skutecznie przez darczyńcę w terminie jednego roku od dnia, w którym dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego (art. 899 § 3 kc). W judykaturze wypracowano stanowisko, zgodnie z którym (wyrok SN z 17 listopada 2011 r., IV CSK 113/11, LEX nr 1111009) rażącą niewdzięczność w rozumieniu art. 898 § 1 kc musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej; w szczególności czynami świadczącymi o rażącej niewdzięczności obdarowanego są : odmówienie pomocy w chorobie, odmowa pomocy osobom starszym, rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy, pobicia czy ciężkie znieważenia. W wyroku z dnia 15 czerwca 2010 r. (II CSK 68/10, LEX nr 852539) Sąd Najwyższy podkreślił, iż o istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonych środowiskach społecznych, które nie wykraczają poza wypadki życiowych konfliktów; znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują z reguły czyny nieumyślne obdarowanego, drobne czyny nawet umyślne, ale niewykraczające, w określonych środowiskach poza zwykłe konflikty życiowe, rodzinne, jak też wywołane zachowaniem się, czy działaniem darczyńcy – nie jest również obojętna przyczyna niewdzięczności, bo umożliwia dokonanie osądu, czy i na ile zachowanie obdarowanego może być uznane za nieusprawiedliwione; jako przykłady zachowań, które oceniając rozsądnie, przy uwzględnieniu miernika obiektywnego i subiektywnego, muszą być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, wskazano popełnienie przestępstwa przeciwko życiu lub zdrowiu, czci albo mieniu, ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, naruszenie godności osobistej ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze.

Darowizna wytwarza stosunek etyczny między darczyńcą a obdarowanym, wyróżniający się obowiązkiem wdzięczności – naruszenie tego obowiązku przez dopuszczenie się ciężkich uchybień opatrzone jest sankcją prawną w postaci prawa odwołania darowizny. Ustawodawca nie sprecyzował pojęcia "rażącej niewdzięczności", gdyż jest to niemożliwe z uwagi na zróżnicowane sytuacje życiowe – powszechnie jednak przyjmuje się, że pod pojęcie rażącej niewdzięczności podpadają tylko takie czynności obdarowanego, które są skierowane przeciwko darczyńcy ze świadomością i w nieprzyjaznym zamiarze, wyłączone są natomiast krzywdy czy przykrości popełnione w uniesieniu czy rozdrażnieniu, zwłaszcza wywołane zachowaniem się darczyńcy. Czyny dowodzące niewdzięczności muszą świadczyć o znacznym nasileniu złej woli obdarowanego, na co wskazuje użycie przez ustawodawcę słów "rażąca niewdzięczność" (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 1997 r. I CKN 117/97 LEX nr 137781). Niewdzięczne będzie każde zachowanie obdarowanego, niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę, przy czym aby zostało uznane za "rażąco niewdzięczne", musi cechować je znaczne nasilenie złej woli, skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Nie budzi ponadto wątpliwości w dorobku judykatury (por. np. wyrok SA w Łodzi z 17.04.2013, I ACa 236/13, LEX nr 1313336, wyrok SA w Łodzi z 27.03.2013, I ACa 1321/12, LEX nr 1314769), że pojęcie "niewdzięczności" wymaga analizy motywów określonych zachowań obdarowanego, w tym zwłaszcza tego, czy zachowania jego nie są powodowane czy wręcz prowokowane – wprost lub pośrednio – przez darczyńcę. Sąd w niniejszej sprawie nie znalazł podstaw do przypisania pozwanej takich zachowań, które odpowiadałyby przesłance „rażącej niewdzięczności” w rozumieniu wypracowanym na gruncie dotychczasowego orzecznictwa i dorobku doktryny; ustawa wymaga, aby niewdzięczność obdarowanego była rażąca, a więc wymaga, aby przybrała postać kwalifikowaną, którą charakteryzuje nasilenie złej woli i naganności zachowania się obdarowanego, a tych przymiotów, na podstawie ustalonego stanu faktycznego, zachowaniom współobdarowanej przypisać nie można.

W ocenie Sądu powodowie w żaden sposób nie wykazali, aby dochodzone roszczenie rzeczywiście im przysługiwało. Przede wszystkim nie przedstawili żadnych dowodów świadczących, aby pozwany dopuścił się zachowań, które względem nich byłyby rażącą niewdzięcznością, stanowiącą w rozumieniu ustawy podstawę odwołania darowizny. Nie przedstawili również żadnego dokumentu świadczącego o tym, że oświadczenie o odwołaniu darowizny zostało w ogóle przez nich pozwanemu złożone; przedstawiony materiał dowodowy nie pozwala również na weryfikację roszczenia w kontekście zachowania ustawowego terminu zawitego na dokonanie tej czynności – w szczególności wobec faktu, iż powodowie występowali już z tożsamym roszczeniem w pozwie, w oparciu o który wszczęto postępowanie w sprawie sygn. akt I C 1150/17. Całokształt okoliczności sprawy może wskazywać, iż pozew wniesiony został w związku z prowadzoną egzekucją z nieruchomości, zakładanym zaś przez powodów celem było jej ubezskutecznienie.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisie art. 6 kc, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na tym, kto z faktu tego wywodzi skutki prawne. Na gruncie prawa procesowego odpowiednikiem przepisu art. 6 kc jest przepis art. 232 kpc, zgodnie z którym strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne . W myśl przytoczonych przepisów, to na powodach spoczywał ciężar udowodnienia faktów uzasadniających ich roszczenie, winni oni zatem wykazać wszystkie okoliczności stanowiące podstawę faktyczną żądania pozwu.

Już w uzasadnieniu postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia powództwa wskazano na nieuprawdopodobnienie roszczenia; powodowie nie zaskarżyli postanowienia, a jednocześnie nie zgłosili żadnych dalszych wniosków dowodowych w związku z realizacją obowiązku dowodzenia. W uzasadnieniu pozwu B. P. i K. P. wywodzili, iż dokonali odwołania darowizny nieruchomości opisanej w pozwie na rzecz pozwanego z powodu jego rażącej niewdzięczności. Jako przejaw tej rażącej niewdzięczności wskazali m.in. wyzwiska kierowane przez niego pod ich adresem, ograniczanie dostępu do pomieszczeń gospodarczych i mieszkalnych, a także ograniczanie prawa do użytkowania nieruchomości, które mieli zagwarantowane przedmiotową umową darowizny, utrudnianie poruszania się po obejściu, czy też nieuiszczanie opłat eksploatacyjnych. Co prawda kodeks cywilny w żaden sposób nie definiuje pojęcia rażącej niewdzięczności pozostawiając sądowi ocenę zachowania obdarowanego, to jednak trzeba mieć na uwadze, że przesłanka niewdzięczności ma charakter kwalifikowany. Jak wskazano już wyżej, powszechnie przyjmuje się, że rażąca niewdzięczność oznacza takie tylko zachowanie obdarowanego, które polega na działaniu lub zaniechaniu skierowanym bezpośrednio lub nawet pośrednio przeciwko darczyńcy, które, oceniając rzecz rozsądnie, musi być uznane za wysoce niewłaściwe i krzywdzące darczyńcę. Chodzi tutaj przede wszystkim o popełnienie przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub czci albo przeciwko majątkowi darczyńcy, naruszenie przez obdarowanego spoczywających na nim obowiązków wynikających ze stosunków osobistych łączących go z darczyńcą oraz obowiązku wdzięczności (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 11 czerwca 2015 r., I ACa 182/15, LEX nr 1746803). Rażącą niewdzięczność w wypadku odwołania darowizny musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Z okoliczności przedstawionych w sprawie wynika jedynie, że strony pozostają w poważnym konflikcie. Podkreślić należy, iż nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, że powodowie odwołując darowiznę i wnosząc powództwo o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli uczynili to w chwili, kiedy w sprawie egzekucyjnej Km 842/15 dokonano już obwieszczenia o pierwszej licytacji nieruchomości położonej w miejscowości K. co zdaniem Sądu miało uniemożliwić przeprowadzenie z niej egzekucji. W toku procesu nie przesądzono, aby istotnie motywacja kierująca powodami wynikała li tylko z przekonania o dopuszczeniu się rażącej niewdzięczności przez obdarowanego, a nie była związana z działaniami nakierowanymi na obstrukcję postępowania egzekucyjnego. Podkreślić należy, że nawet gdyby doszło do skutecznego odwołania darowizny, nie będzie to miało wpływu na przebieg egzekucji. Czynność prawna nabycia nieruchomości zajętej (art. 930 § 1 kpc) jest bowiem względnie bezskuteczna ex lege, co oznacza, iż została dokonana i jest ważna, chociaż wywołuje jednak ograniczone podmiotowo skutki prawne. Przyjęty w art. 930 § 1 kpc skutek rozporządzenia zajętą nieruchomością pozwala więc egzekwującemu wierzycielowi, w stosunku do którego rozporządzenie jest bezskuteczne, na kontynuowanie egzekucji w taki sposób, jakby do rozporządzenia nie doszło. Nabywca zajętej nieruchomości ma więc obowiązek znoszenia prowadzonej przez wierzyciela zbywcy egzekucji, nie ma natomiast obowiązku zaspokojenia tego wierzyciela, gdyż nie jest jego dłużnikiem (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2013 r., V CSK 359/12, Lex nr 1433743). Nabycie własności nieruchomości w rozumieniu art. 930 § 1 kpc obejmuje również nabycie tego prawa na mocy wyroku sądowego, wydanego po zajęciu nieruchomości w postępowaniu egzekucyjnym, co nie ma wpływu na dalszy bieg tego postępowania, gdyż powinno być traktowane na równi z „rozporządzeniem” nieruchomością, o jakim mowa w powołanym przepisie. Dlatego też osoba, która w taki sposób nabyła własność nieruchomości po jej zajęciu, nie może skutecznie domagać się zwolnienia nieruchomości z egzekucji w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego z art. 841 § 1 kpc; prawa tej osoby bowiem nie zostały naruszone, skoro egzekucja z nieruchomości jest prowadzona zgodnie z przepisami prawa, w tym art. 930 § 1 kpc, który zawiera postanowienia dotyczące pozycji nabywcy nieruchomości w toku postępowania egzekucyjnego (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 maja 2014 r., I ACa 1462/13, LEX nr 1496461).

Mając zatem na uwadze, iż twierdzenia powodów o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie budzą uzasadnione wątpliwości, a także zachodzą podstawy do przypuszczeń, że zostały przytoczone w celu obejścia prawa, wobec nieudowodnienia przywoływanych okoliczności faktycznych, należało orzec jak w sentencji wyroku.