Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Płocku

Formularz (...)

Sygnatura akt

II Ko 11/23

1.  WNIOSKODAWCA

A. B. (1)

2.  ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

30.000 zł

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

120.000 zł

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

3.

Inne

Zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego według złożonego spisu kosztów lub umowy, a w razie jego braku według norm przepisanych.

7.3. Ustalenie faktów

0.1.3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

A. B. (1) urodził się w dniu (...) w miejscowości P..

kartoteka

k. 55

3.1.2.

A. B. (1) był aktywnym działaczem w (...). Utrzymywał kontakt z M. Ż. – łączniczką z terenu P. celem odbioru „zakazanej” literatury przez władze PRL.

A. B. (1) był nadto delegatem na (...) Zjazd Delegatów Regionu M.. Podczas stanu wojennego działał w „podziemiu” na tych samych zasadach. Ponadto uprawiał publicystykę polityczną podziemną, rozpowszechniał podziemną prasę, niezależne wydawnictwa.

kartoteka

k. 53, 66

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 282-283

3.1.3.

A. B. (1) kolportował ulotki antypaństwowe, przedstawiające przebieg zajść na Uniwersytecie (...).

kartoteka

k. 62, 64

3.1.4.

W dniu 19 września 1983 roku o godzinie 15:00 funkcjonariusze Biura Śledczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dokonali przeszukania mieszkania zajmowanego przez A. B. (1) i zabezpieczyli miesięcznik społeczno-polityczny (...), broszurę „Zbyt głośna samotność” oraz książkę „Terror i rewolucja”.

protokół przeszukania

k. 111-112

3.1.5.

W dniu 19 września 1983 roku o godzinie 16:45 funkcjonariusz Biura Śledczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych dokonał przeszukania osoby A. B. (1), w wyniku którego nie zabezpieczono żadnych przedmiotów.

protokół przeszukania

k. 117-118

3.1.6.

Postanowieniami z dnia 21 września 1983 roku asesor Prokuratury Rejonowej w Płocku zatwierdził powyższe przeszukania i zatrzymanie przedmiotów, albowiem „ w sprawie uzasadnione podejrzenie, że ob. A. B. (1) może przechowywać w miejscu swego zamieszkania pisma zawierające fałszywe wiadomości celem ich rozpowszechniania.”, „ w sprawie zaistniało uzasadnione podejrzenie, że ob. A. B. (1) zajmuje się przechowywaniem i kolportowaniem pism zawierających fałszywe wiadomości i może posiadać je przy sobie”.

k. 115-116

k. 119-120

3.1.7.

Zastępca Prokuratora Rejonowego w Płocku postanowieniem z dnia 21 września 1983 roku zastosował wobec A. B. (1) zatrzymanego w dniu 19 września 1983 roku o godz. 16:00. tymczasowe aresztowanie do dnia 19 grudnia 1983 roku.

kartoteka

k. 53

k. 127-128

3.1.8.

W chwili zatrzymania jego osoby przez organy PRL, wnioskodawca miał 37 lat, był żonaty. Miał wykształcenie wyższe z zakresu socjologii. Wówczas pracował w Instytucie (...) w W. w charakterze pracownika naukowego – starszego asystenta naukowo-badawczego.

kartoteka

k. 57, 59, 67, 68

ppinia

k. 227v

3.1.9.

A. B. (1) odbywał tymczasowy areszt w Areszcie Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w P. do 20 listopada 1983 roku, a do 29 listopada 1983 roku w Zakładzie Karnym w P..

k. 132, 215v

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 279-280

3.1.10.

A. B. (1) w Areszcie Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w P. został osadzony w celi nr 9, o powierzchni ok. 6m ². Przebywał w niej wraz z trzema innymi aresztowanymi osobami, na jednej pryczy. W zasadzie w celi nie było miejsca, aby ustać. Przez całe dnie i noce cela była zamknięta. Możliwość skorzystania z toalety została ograniczona do 3 razy dziennie. 3 razy w tygodniu odbywał się kilkunastominutowy spacer na spacerniaku długości ok. 25 kroków. Możliwość wzięcia kąpieli ograniczona była do jednego razu w tygodniu. Ponadto w trakcie osadzenia A. B. (1) otrzymywał codziennie trzy posiłki: na śniadanie i kolację kubek kawy zbożowej, kilka kromek chleba i połowę serka topionego, a obiad był dwudaniowy.

pismo A. B. (1) z 05.10.1983r.

k. 209-212, k. 213v-215

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 283

3.1.11.

A. B. (1) po osadzeniu go w Zakładzie Karnym w P. trafił co celi liczącej 18 osób, w której znajdowały się trzypiętrowe prycze. W celi można było spacerować w odległości ok. 7 kroków. Przysługiwał mu koc, poduszka, prześcieradło. Umożliwiono mu napisanie listu oraz widzenie z żoną i adwokatami.

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 280, 283

3.1.12.

Postanowieniem Zastępcy Prokuratora Rejonowego w Płocku z 29 listopada 1983 roku uchylono tymczasowe aresztowanie zastosowane postanowieniem z dnia 21 września 1983 r. w stosunku do A. B. (1) i zastosowano środek zapobiegawczy w postaci poręczenia społecznego.

k. 231

3.1.13.

Postanowieniem asesora Prokuratury Rejonowej w Płocku z dnia 29 listopada 1983 roku, zastosowano wobec A. B. (1) poręczenie, że stawi się na każde wezwanie oraz nie będzie utrudniał postępowania.

k. 229-229v

protokół przyjęcia poręczenia

k. 230

nakaz zwolnienia

k. 232-232v

3.1.14.

A. B. (1) po opuszczeniu Zakładu Karnego kontynuował pracę w Instytucie (...) w W.. W okresie pozbawienia go wolności wnioskodawca formalnie przebywał na urlopie wypoczynkowym płatnym. Przez cały okres pracy we wskazanym instytucie (...) nie przebywał na bezpłatnym urlopie.

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 282

zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu

k. 273

3.1.15.

A. B. (1) wraz z M. Ż. i R. B. w akcie oskarżenia sporządzonym w grudniu 1983 roku przez asesora Prokuratury Rejonowej w Płocku zostali oskarżeni o to, że w okresie od 1982 roku do września 1983 roku w P., W., działając wspólnie i czynem ciągłym, będąc członkami zdelegalizowanego (...), którego istnienie, ustrój i miały zostać tajemnicą wobec organów Państwa, przechowywali i rozpowszechniali drukowane ulotki i pisma zawierające fałszywe wiadomości mogące wyrządzić poważną szkodę interesom PRL podejmując przez to działanie w celu wywołania niepokoju publicznego lub rozruchów, tj. o czyn z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 273 § 1 i 2 k.k., art. 278 k.k. i art. 282 „a” k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k. i art. 58 k.k.

akt oskarżenia

k. 15-18v, k. 237-242

3.1.16.

Sąd Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 20 sierpnia 1984 roku w sprawie K 47/84 umorzył postępowanie karne w stosunku do A. B. (1) o przestępstwo z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 273 § 1 i 2 k.k., art. 278 k.k. i art. 282 „a” k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k. i art. 58 k.k.

k. 254

3.1.17.

Sąd Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 30 czerwca 1989 roku w sprawie K 47/84, na podstawie przepisów ustawy o przebaczeniu i puszczeniu w niepamięć niektórych przestępstw i wykroczeń (Dz.U. z 1989 nr 94 poz. 179), przebaczył i puścił w niepamięć występek z art. 271 § 1 k.k. w zw. z art. 273 § 1 i 2 k.k., art. 278 k.k. i art. 282 „a” k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k. i art. 58 k.k.

k. 255

3.1.18.

Prokurator Generalny rewizją nadzwyczajną z dnia 05 listopada 1993 roku zaskarżył postanowienie Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 20 sierpnia 1984 roku w sprawie o sygn. akt K 47/04 na korzyść M. Ż., R. B. i A. B. (1), wnosząc o uchylenie zaskarżonych postanowień i umorzenie postępowania.

rewizja nadzwyczajna

k. 22-24, k. 256v-257v

3.1.19.

Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 12 kwietnia 1994 roku w sprawie II KRN 385/93 uchylił postanowienie Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 20 sierpnia 1984 r. sygn. akt K 47/84 i umorzył postępowanie karne wobec M. Ż., R. B. i A. B. (1).

postanowienie z 12.04.1994r.

k. 19-21v, k. 260-262v

0.1.3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

A. B. (1) w trakcie osadzenia pozbawiony był możliwości korzystania z kąpieli, nawet w zimnej wodzie.

pismo A. B. (1) z 05.10.1983r

k.211, 214v

3.2.2.

A. B. (1) był osadzony w areszcie Komendy Wojewódzkiej MO w P. w okresie od 21.09.1983 r. – 27.10.1983r.

kartoteka

k. 53

k. 127-128

k. 132, 215v

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 279-280

3.2.3.

Zlecenia oraz ich wartość utracone przez A. B. (1) w związku z zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem jego osoby w okresie od 19 września 1983 r. do 29 listopada 1983 r. poza pracą w Instytucie (...) w W..

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

k. 281-282

4.  ocena DOWODów

2.1.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.2

3.1.9

3.1.10

3.1.11.

3.1.14.

wyjaśnienia informacyjne A. B. (1)

(k. 278-284)

Podstawą czynienia ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie były wyjaśnienia informacyjne A. B. (1), które w Sąd ocenił jako wiarygodne. Wnioskodawca A. B. (1) był bezpośrednio pokrzywdzony działaniami aparatury państwowej PRL. Stąd też wynika szczegółowość w odtwarzaniu z pamięci wnioskodawcy okoliczności dotyczących wydarzeń na przełomie września, października i listopada 1983 roku. Wyjaśnienia wnioskodawcy korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, zwłaszcza z grypsem sporządzonym przez niego w trakcie osadzenia w areszcie Komendy Wojewódzkiej MO w P. do jego żony (k. 209-212, k. 213v-215). Nieścisłości zachodziły jedynie w drobnych szczegółach, tj. w grypsie do żony wnioskodawca twierdził, że powierzchnia celi wynosiła 6m ², zaś w toku wyjaśnień informacyjnych – 5,5m ²; częstotliwości w zakresie możliwości korzystania z toalety (w grypsie twierdził, że 3 razy, w wyjaśnieniach 2 razy); częstotliwości w zakresie odbywania spacerów (w grypsie 3 razy w tygodniu, w wyjaśnieniach raz w tygodniu). Niemniej jednak, z uwagi na znaczny upływ czasu od tamtych wydarzeń, jest to uzasadnione naturalnym procesem zapominania, zwłaszcza okoliczności detalicznych. W samej istocie wyjaśnienia informacyjne wnioskodawcy, w zakresie okoliczności związanych z zatrzymaniem i warunkami osadzenia w ramach tymczasowego aresztu były wiarygodne.

Rzeczą Sądu było także dokonanie oceny przez pryzmat doświadczenia życiowego i zasad logicznego myślenia, uwzględniając również pełną wiedzę historyczną, którą dysponuje orzekający w sprawie sąd. Niewątpliwie postępowanie przeprowadzone przeciwko A. B. (1) miało charakter represyjny. Dla ówczesnych organów wymiaru sprawiedliwości celem było zastraszanie społeczeństwa, ograniczanie działalności wolnych mediów, celem uniemożliwienia poznania przez opinię społeczną okoliczności dotyczących represyjnych czynności podejmowanym przez organy państwa PRL. Prawa i wolności obywatelskie zapisane wówczas w ustawach stanowiły jedynie puste hasła, zaś pojęcia w postaci „ pism zawierających fałszywe wiadomości” władze PRL interpretowały jako informacje dlań niewygodne, narażające na potępienie ze strony opinii społecznej działań zawartych w tych pismach. Wobec tego ówczesne organy wymiaru sprawiedliwości usiłowały udaremniać takie działania, orzekając nieadekwatnie wysokie kary, czy też stosując najbardziej dolegliwy środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania, by odseparować osadzonego od wszystkich członków rodziny, przetrzymywać przez długi okres w areszcie w warunkach nielicujących z godnością człowieka, wielokrotnie przesłuchując na te same okoliczności, celem przełamania oporu aresztowanego i przyjęcia postawy konformistycznej wobec takich działań państwa. Ocenione w tym kontekście wyjaśnienia informacyjne A. B. (1) zostały uznane za odpowiadające prawdzie.

Jakkolwiek wyjaśnienia informacyjne wnioskodawcy były wiarygodne co do zasady w zakresie zleceń podejmowanych przezeń poza pracą w Instytucie (...) w W., tak wnioskodawca nie udowodnił, aby utracił jakiekolwiek korzyści z tego tytułu w związku z jego zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem w okresie od 19 września 1983 roku do 29 listopada 1983 roku, w szczególności zaś nie udowodnił liczby zaleceń (utraconych w tym okresie), a w konsekwencji wartości utraconego dochodu. Wnioskodawca bowiem nie przedłożył żadnych dowodów potwierdzających te okoliczności. W toku złożonych wyjaśnień również nie potrafił jednoznacznie sprecyzować dochodów uzyskiwanych z tego tytułu.

3.1.1.-3.1.10,

3.1.12-3.1.13,

3.1.15-3.1.19

dokumentacja z akt IPN

(k. 43-81, 82, 83, 85-263)

Zgromadzone w aktach dokumenty wytworzone zostały przez instytucje powołane do ich gromadzenia i przetwarzania, a ich treści żadna ze stron nie kwestionowała. Sąd opierał zatem na nich swoje ustalenia faktyczne.

0.1.4.2.Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

0.2.(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp.faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

-----

-----

-----

3.  PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

30.000 zł

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawę prawną roszczeń wnioskodawcy A. B. (1) stanowił art. 8 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. 2021 poz. 1693). Zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 roku w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. Z kolei art. 11 ust. 1 stanowi, że przepisy art. 8, art. 9 i art. 10 mają odpowiednie zastosowanie również wobec osób, co do których zachodzą przesłanki do stwierdzenia nieważności orzeczenia, jeżeli oskarżonego uniewinniono lub postępowanie umorzono z powodów, o których mowa w art. 17 § 1 pkt 1 i 2 Kodeksu postępowania karnego i nie zostało prawomocnie zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie, a osoby te były zatrzymane lub tymczasowo aresztowane. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przedawniają się. Bezspornie przy tym odpowiedzialność Skarbu Państwa, w przypadku roszczeń określonych w ust. 1 art. 8 cytowanej ustawy, ponoszona jest na zasadzie ryzyka, a jej podstawową przesłanką jest „ normalny” związek przyczynowy między działaniem lub zaniechaniem funkcjonariusza (organu) państwowego, a wyrządzoną szkodą.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, przepis art. 11 ust. 1 ustawy z 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w wersji stylistycznej nie różnicuje trybu w jakim zostało wydane orzeczenie o uniewinnieniu lub umorzeniu na podstawie art. 17 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. Jedynym warunkiem zastosowania normy art. 11 ust. 1 ww. ustawy jest brak prawomocnego zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia wobec osoby, która była zatrzymana lub tymczasowo aresztowana, a co do której spełnione są warunki do uznania, że czyn w odniesieniu do którego prowadzone było postępowanie karne spełnia warunki określone w art. 1 ust. 1 tej ustawy ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2021 roku, V KK 167/21, LEX nr 3245458).

W ocenie Sądu wykazane zostało w toku postępowania, iż istnieje bezpośredni, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem A. B. (1), a powstałą w jego majątku szkodą o charakterze majątkowym. Niewątpliwie bowiem odszkodowanie za poniesioną szkodę obejmuje jej naprawienie, czyli wyrównanie powstałego uszczerbku o charakterze majątkowym na mieniu poszkodowanego (szkoda na mieniu) i obejmuje pokrycie poniesionych strat ( damnum emergens) i utraconych korzyści ( lucrum cessans) – art. 361 § 2 k.c. D. emergens, czyli szkoda rzeczywista, jest to strata w mieniu poszkodowanego. Chodzi tu o zmniejszenie aktywów lub zwiększenie pasywów. L. cessans to utracona korzyść, jaką poszkodowany mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Chodzi zatem o brak przewidywanego przyrostu jego majątku. Ustalenie w tym zakresie ma charakter hipotetyczny i wymaga przyjęcia hipotetycznego przebiegu zdarzeń i ustalenia wysokiego prawdopodobieństwa utraty korzyści. W ocenie Sądu przedstawione przez wnioskodawcę okoliczności dotyczące sytuacji majątkowej A. B. (1) przed jego zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem przez 70 dni oraz po opuszczeniu aresztu pozwala na ustalenie, że doszło do utraty korzyści, przejawiającego się w utracie dochodu możliwego do uzyskania z wynagrodzenia z Instytutu (...) w W. przez A. B. (1). W tym znaczeniu szkoda powstała w majątku uprawnionego wynikająca z zatrzymania i tymczasowego aresztowania przez organy wymiaru sprawiedliwości PRL, stanowiąca różnicę między ustalonym stanem majątkowym, jaki by istniał, gdyby nie pozbawiono go wolności, a stanem rzeczywistym, z chwili odzyskania wolności.

W przedmiotowej sprawie, jak ustalono, w okresie pozbawienia wolności wnioskodawca A. B. (1) przebywał „formalnie” na urlopie wypoczynkowym, co umożliwiło jego powrót do pracy po zakończeniu stosowania środka. A. B. (1) nie przebywał w okresie świadczenia pracy w instytucie na urlopie bezpłatnym, zatem urlop we wskazanym czasie był okresem urlopu wypoczynkowego, płatnego. Faktycznie więc wnioskodawca otrzymywał w tym okresie wynagrodzenie. Rzecz w tym jednak, iż prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego to uprawnienie, w zakresie którego regulacje zawarte zostały w rozdziale I działu siódmego Kodeksu pracy i stanowią konkretyzację prawa pracownika do wypoczynku (art. 14 k.p.). To uprawnienie wiąże się z coroczną przerwą w świadczeniu pracy przeznaczoną na regenerację sił i odpoczynek. Obowiązująca w prawie urlopowym zasada naturalnego wykonania zobowiązań urlopowych oznacza konieczność udzielenia pracownikowi urlopu w naturze, w celu regeneracji jego sił i odpoczynku po okresie nieprzerwanej pracy. Celem wszak urlopu jest wypoczynek pracownika, czyli ochrona jego zdrowia. Prawo do urlopu ma zatem charakter osobisty. Podkreślić przy tym należy, iż niezdolność pracownika do świadczenia pracy (a w ocenie Sądu za taki należy uznać fakt pozbawienia go wolności) w istocie swojej wyłącza możliwość korzystania z urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem, w związku z czym udzielenie urlopu w okresie niezdolności do pracy jest prawnie niedopuszczalne, także wówczas, gdy pracownik wyraził na to zgodę ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 10 listopada 1999 roku, I PKN 350/99, OSNAPiUS Nr 6/2001, poz. 198; wyrok Sadu Najwyższego z 18 maja 2006 roku, III PK 26/06, L.; wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011 roku, II PK 240/10, OSNP Nr 9-10/2012, poz. 113).

Swoistą zaś formą rekompensaty w związku z niewykorzystaniem urlopu jest przyznane mu w art. 171 k.p. prawo do ekwiwalentu pieniężnego w miejsce nieudzielonego urlopu. Zamiast zatem udzielenia urlopu w naturze nastąpić może wypłata ekwiwalentu jako surogatu tego urlopu. Wysokość ekwiwalentu pieniężnego za urlop ustala się, stosując, z pewnymi zmianami, regulacje dotyczące ustalenia wynagrodzenia za czas urlopu.

Jak ustalono w toku niniejszego postępowania w okresie pozbawienia wolności na mocy postanowienia o tymczasowym aresztowaniu wnioskodawca A. B. (1) pozostawał na urlopie wypoczynkowym. Za okres ten miał wypłacone wynagrodzenie. Po powrocie do pracy wnioskodawca nie miał jednak już uprawienia do skorzystania z podstawowego dla pracownika prawa do odpoczynku, które winno mu było zostać udzielone w naturze, osobiście, a którego celem jest wypoczynek. Co ważne nie miał również uprawnienia do korzystania z ekwiwalentu pieniężnego za brak możliwości wykorzystania urlopu, co w ocenie sądu pozbawiło go określonego dochodu.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

120.000 zł

od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Podstawę prawną roszczenia o zadośćuczynienie A. B. (1) stanowią również wskazane wcześniej art. art. 8 ust. 1 w zw. z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. 2021 poz. 1693), stąd aktualność zachowują wskazane wyżej rozważania. W odniesieniu do żądania o zadośćuczynienie dodatkowo podnieść należy, iż stanowi ono swoiste odszkodowanie za szkodę niematerialną, wynikłą z zatrzymania i tymczasowego aresztowania wnioskodawcy. Chodzi przy tym o naruszenia dóbr osobistych, które nie wywołują skutków w majątku pokrzywdzonego, powodują natomiast cierpienia fizyczne i psychiczne. Zatem kwota zasądzana tytułem zadośćuczynienia powinna być odpowiednia, co oznacza, że powinna odzwierciedlać w pełni rozmiar doznanej krzywdy, tj. stopień cierpień fizycznych i psychicznych, ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw i inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 30 stycznia 2004 roku, I CK 131/03, OSNC 2005/2, poz. 40; wyrok Sądu Najwyższego z 27 lutego 2004 roku, V CK 282/03, LEX nr 183777). Jednocześnie jednak utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z 14 lutego 2008 roku, II CSK 536/07, LEX nr 461725; wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2006 roku, IV CSK 80/05, OSNC 2006/10, poz. 175).

Godzi się wskazać dodatkowo, iż zadośćuczynienie orzekane na podstawie ustawy rehabilitacyjnej ma zrównoważyć wszystkie negatywne przeżycia i doświadczenia pokrzywdzonego. „ Jest swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych, w tym naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi” (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 listopada 2018 roku, II AKa 483/2018, LEX nr 2625097).

Inne

3.

-----

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

-----

4.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

16.182 zł

ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Wnioskując o odszkodowanie pełnomocnik A. B. (1) wskazał kwotę 30.000 zł. Suma niniejsza stanowić miała lucrum cessans (utraconą korzyść) jaką uprawniony A. B. (1) mógłby uzyskać, gdyby go nie zatrzymano i nie zastosowano tymczasowego aresztowania. Jej wyliczenie opierało się na ogólnym założeniu, że kwota ta stanowi 3 miesięczne wynagrodzenie utracone w związku z aresztowaniem.

Jakkolwiek zaakceptować należało to roszczenie co do zasady, tak nie zasługiwało na uwzględnienie w całej dochodzonej kwocie. Wnioskodawca w żaden konkretny sposób nie przeprowadził obliczenia matematycznego żądanej kwoty. Stąd też Sąd przyjął, że należało ustalić utracone wynagrodzenie A. B. (1) w wysokości odpowiadającej długości jego absencji z pracy z powodu zatrzymania i tymczasowego aresztowania (70 dni) w odniesieniu do średniego miesięcznego wynagrodzenia za I kwartał 2023 r., zgodnie z Obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 21 kwietnia 2023 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w pierwszym kwartale 2023 r. (7.178,4 zł). W ocenie Sądu kwota to odpowiada wynagrodzeniu za okres pozbawienia wnioskodawcy wolności. Zarazem podstawą wyliczenia ekwiwalentu za nieudzielony urlop wypoczynkowy stanowi kwota należnego wnioskodawcy za ten okres wynagrodzenia.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

50.000 zł

ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zadośćuczynienie musi być „odpowiednie” w zestawieniu między innymi z wcześniejszym trybem życia wnioskodawcy, jego sytuacją osobistą, zawodową, sposobem traktowania w zakładzie karnym, stanem jego psychiki i w następstwie, zakresem doznanych cierpień. Ma zrównoważyć wszystkie negatywne przeżycia i doświadczenia pokrzywdzonego. Jest swoistego rodzaju sankcją za naruszenie dóbr osobistych, dlatego jego zakres jest wyznaczony regulacjami prawa cywilnego, określającymi katalog dóbr osobistych, w tym naruszenie wolności człowieka, również przy uwzględnieniu jej aspektu wewnętrznego, tj. wolności od obawy i strachu, od użycia przemocy czy zrealizowania groźby, naruszenie możliwości swobodnego dysponowania wartościami osobistymi. W każdej tego typu sprawie konieczne jest zatem dokładne oszacowanie wszystkich krzywd, które wynikają m.in. z czasu trwania izolacji oraz jej warunków, a także na nieodwracalność ich skutków również w sferze zdrowotnej. Ustalając wysokość zadośćuczynienia, o którym mowa w art. 8 ustawy z 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych należy uwzględnić nie tylko czas trwania pozbawienia wolności, ale też stopień dolegliwości, z jakimi wiązało się odbywanie kary (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 20 września 2018 roku, II AKa 104/2018, LEX nr 2603430).

Jak wskazano powyżej, podstawą orzekania w przedmiocie zadośćuczynienia jest fakt zatrzymania i tymczasowego aresztowania wnioskodawcy w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Wszystkie okoliczności z tym związane znacząco wpływają na ustalenie wysokości należnego uprawnionemu zadośćuczynienia. Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie A. B. (1) miało w istocie go upokorzyć, dodatkowo wpływać na społeczny odbiór i negatywną ocenę jego postępowania. Samo wykonywanie środka zapobiegawczego wobec A. B. (1) miało miejsce w warunkach trudnych, które szczegółowo opisał w grypsie do swojej żony, ale również w toku wyjaśnień informacyjnych przed Sądem. W celi nr 9 w areszcie Komendy Wojewódzkiej MO w P. zajmowanej przez A. B. (1) panowały warunki niehumanitarne, urągające godności człowieka. Powierzchnia celi liczyła ok. 6m ². A. B. (1) przebywał w niej wraz z trzema innymi aresztowanymi osobami, na jednej pryczy. W zasadzie w celi nie było miejsca, aby ustać. Przez całe dnie i noce cela była zamknięta. Możliwość skorzystania z toalety została ograniczona do 3 razy dziennie. 3 razy w tygodniu odbywał się kilkunastominutowy spacer na spacerniaku długości ok. 25 kroków. Możliwość wzięcia kąpieli ograniczona była do jednego razu w tygodniu. W trakcie osadzenia w Zakładzie Karnym w P. A. B. (2) przebywał również w przeludnionej celi. Do zakresu zadośćuczynienia Sąd nie uwzględnił jednak dolegliwości gastrycznych A. B. (1), albowiem nie wykazał on, aby miały one związek z jego zatrzymaniem i tymczasowym aresztowaniem. W kontekście zaświadczenia z Kierownika Kliniki (...), Hematologii i Immunologii z 19 października 1983 r. należy wywieść wniosek przeciwny (k. 222), ponieważ wnioskodawca już wcześniej zgłaszał problemy zdrowotne i pozostawał pod opieką tej kliniki.

A. B. (1) był faktycznie pozbawiony wolności przez okres 70 dni, co stanowi znaczny okres. Tymczasowe aresztowanie A. B. (1) w dniu 29 listopada 1983 roku zostało zamienione na poręczenie, że stawi się na każde wezwanie oraz nie będzie utrudniał postępowania. Mając wszystkie powyższe okoliczności na względzie Sąd ustalił, że kwotą adekwatną będzie 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Inne

1.

3.

O odsetkach za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 8 ust. 3 ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w zw. z art. 558 k.p.k.

2.

4.

W pozostałym zakresie, wobec zawartych powyżej rozważań, roszczenia wnioskodawcy o zadośćuczynienie i odszkodowanie oddalono jako nieuzasadnione.

5.  Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

-----

-----

6.  KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

5.

6.

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2021 poz. 1693) Sąd zasądził ze Skarbu Państwa na rzecz A. B. (1) kwotę 1.400 zł tytułem zwrotu kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru, stosownie do złożonej do akt umowy o świadczenie usługi prawnej na jego rzecz (k. 275-276).

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2021 poz. 1693) Sąd ustalił, że koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

7.  PODPIS

sędzia Justyna Wawrzyńczak